- 3. Типик (районлаштирилган) танлаш. Бунда бош тўплам типларга ажратилиб (ёки районлаштирилиб), сўнгра тасодифий ёки механик усулда бирликлар танлаб олинади. Бу қуйидаги тартибда ўтказилади:
- - бош тўплам бир жинсли гуруҳларга бўлинади;
- - ҳар бир гуруҳнинг тўпламдаги салмоғи аниқланади;
- - ҳар бир гуруҳдан бирликлар уларнинг салмоғига қараб мутаносиб равишда тасодифий ёки механик усулда танланади.
1-савол: Танлама кузатиш усуллари - 4. Серияли (уяли) танлаш. Бунда бош тўпламнинг бирликлари эмас, балки гуруҳлар, уялар, сериялар олинади. Масалан, ҳудудлар (аҳоли манзилгоҳлари), студентлар гуруҳи, корхоналар ва шу кабилар мисол бўла олади.
- 5. Кўп босқичли танлаш. Бош тўплам бирликлари бир неча босқичда танлаб олиниши орқали ўрганилади. Масалан, дастлаб вилоятдаги қишлоқ хўжалиги тармоғи, ундан кейин хўжаликлар, бригадалар ва звенолар бўйича ўрганилиб чиқилишини кўп босқичли танламага мисол бўла олади.
1-савол: Танлама кузатиш усуллари - Кўп фазали танлаш. Бунда бош тўплам бирликлари бир неча фазага бўлиниб ўрганилади. Лекин ҳар бир фазадаги ўрганиладиган бирликлар бош тўплам бирликларидан олинмасдан, балки олдинги фаза бирликларидан олинади.
- Пайтли танлама кузатиш. Бунда маълум вақтда ўрганилаётган ижтимоий ҳодисаларнинг элементлари қайд этилади. Масалан, ишловчи ходимларни иш жойида маълум вақтда (соат __ да) бўлиши ёки бўлмаслиги бунга мисол бўла олади.
1-савол: Танлама кузатиш усуллари - Кичик танлама. Бу усул ўрганилаётган танлама тўпламдаги бирликлар сони (n) 20 дан кичик ёки тенг бўлган вақтда қўлланилади.
- Масалан, қишлоқ хўжалиги экинларининг янги навларини синаш, маҳсулотларнинг сифатини аниқлаш, чорва молларини йил охиридаги ўсган вазнини ҳисоблаш каби ҳолатларда кенг қўлланилади.
- Юқоридаги формулада (t) – танлама тўплам ўртачаси билан бош тўплам ўртачаси ўртасидаги фарқнинг ўртача квадратик тафовутнинг нисбатига тенг:
Do'stlaringiz bilan baham: |
