Bank aktivlari toifalari
|
T a ‘ r i f l a r
|
1
|
2
|
3
|
1.
|
Tavakkalchilikdan xolis bo‘lgan aktivlar (tavakkalchilik koeffitsiyenti - 0 foiz)
|
– bankda va uning filiallarida naqd pul ko‘-rinishida saqlanayotgan milliy va chet el valutasi (jumladan, yo‘ldagi naqd pul va bank omborlarida yoki Markaziy bank omborlarida saqlanayotgan oltin quymalar);
– Markaziy bank va uning hududiy boshqarma-larida vakillik va zaxira hisob raqamlaridagi mablag‘lar;
– hukumat va O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri talablar va emitentlar tomonidan chiqarilgan qimmatli qog‘ozlar;
– Iqtisodiy hamkorlik va Taraqqiyot (IHTT) Tash-kilotiga kiruvchi mamlakatlar hukumatlari va mar-kaziy banklari tomonidan chiqarilgan qimmatli qo-g‘ozlar, shuningdek, bu mamlakatlar hukumatlari va Markaziy banklariga qo‘yiladigan boshqa talablar;
– aktivlar yoki ularning O‘zbekiston Respublikasi IHTTga kiruvchi mamlakatlar milliy valutalariga de-nominatsiya qilinib, naqd pul bilan ta’minlangan hamda bankda alohida cheklab qo‘yilgan depozit hisob raqamida saqlanayotgan qismi;
|
2.
|
Minimal tavakkalchilik darajasiga ega aktivlar (tavakkalchilik koeffitsiyenti - 20 foiz)
|
– IHTT davlatlarida ro‘yxatga olingan depozitar institutlariga nisbatan talablar, shu jumladan, qarzlar va pul bozori vositalari;
– IHTT davlatlarida ro‘yxatga olingan depozitar institutlari kreditlari bilan ta’minlangan boshqa barcha aktivlar. IHTT davlatlari depozitar institutlarining kapi-tali bo‘lgan qimmatli qog‘ozlar yuqori tavak-kalchilik darajasiga (100%) ega aktivlar qatoriga kiradi;
– bankning IHTT davlatlari mahalliy hokimiyat organlariga nisbatan talablari, shuningdek, ular to-monidan kafolatlangan bank aktivlari. Bu talablar va kafolatlar bo‘yicha to‘lovlar alohida loyihalar bo‘yi-cha tushumlardan emas, balki yuqorida ko‘rsatilgan tashkilotlar budjeti hisobidan amalga oshiriladi.
– bankning Jahon banki, Xalqaro valuta fondi, Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki, Osiyo taraq-qiyot banki kabi xalqaro kredit tashkilotlariga nisba-tan talablari, shuningdek, bu tashkilotlar tomonidan kafolatlangan bank aktivlari;
– joriy bozor qiymatida baholangan va Jahon banki, Xalqaro valuta fondi, Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki, Osiyo taraqqiyot banki kabi xalqaro kredit tashkilotlari tomonidan muomalaga chiqarilgan qim-matli qog‘ozlar bilan ta’minlangan aktivlar va ular-ning qismlari;
– bankning IHTTga a’zo bo‘lgan mamlakatlarning milliy valutalariga denominatsiya qilingan va milliy valutadagi majburiyatlar bilan qoplangan, IHTT ga a’zo bo‘lmagan davlatlar Markaziy Hukumatlari va markaziy banklariga nisbatan talablari. Milliy valutaga denominatsiya qilinmagan va milliy valutada moliyalashtirish summasidan oshib ketgan aktivlar qismi tavakkalchilik darajasi yuqori (100 foiz) bo‘lgan aktivlar qatoriga kiritiladi;
– joriy bozor qiymatida baholangan va O‘zbe-kiston Respublikasi Hukumati, O‘zbekiston Respub-likasi Markaziy banki yoki IHTTga kiruvchi davlatlar Markaziy Hukumatlari tomonidan emissiya qilingan yoki kafolatlangan qimmatli qog‘ozlar ko‘rinishidagi garov bilan ta’minlangan yoki kafolatlangan aktivlar, ularning qismlari va balansdan tashqari majburiyatlar. Qimmatli qog‘ozlar bank tasarrufida bo‘lishi va belgi-langan tartibga muvofiq unga berilishi lozim. Kafolat-lar to‘g‘ridan-to‘g‘ri va hech qanday shartlarsiz, ya’ni ularni qo‘llashni cheklovchi biron-bir qo‘shimcha shartlarni o‘zida qamrab olmagan bo‘lishi kerak;
– o‘tkazish jarayonidagi pul hujjatlari (yo‘ldagi naqd pullar hisobga kirmaydi).
|
3.
|
O‘rtacha tavakkal-chilik darajasiga ega aktivlar (tavakkalchilik koeffitsiyenti - 50 foiz)
|
– joriy bozor qiymatida baholangan va O‘zbekiston Respublikasi Hukumati, O‘zbekiston Respublikasi Mar-kaziy banki yoki IHTTga kiruvchi davlatlar Markaziy Hukumatlari tomonidan emissiya qilingan yoki kafo-latlangan qimmatli qog‘ozlar ko‘rinishidagi garov bilan ta’minlangan yoki kafolatlangan aktivlar, ularning qismlari va balansdan tashqari majburiyatlar. Qimmatli qog‘ozlar bank tasarrufida bo‘lishi va belgilangan tartibga muvofiq unga berilishi lozim. Kafolatlar to‘g‘-ridan-to‘g‘ri va hech qanday shartlarsiz, ya’ni ularni qo‘llashni cheklovchi biron-bir qo‘shimcha shartlarni o‘zida qamrab olmagan bo‘lishi kerak;
– o‘tkazish jarayonidagi pul hujjatlari (yo‘ldagi naqd pullar hisobga kirmaydi).
– jismoniy shaxslarga bir oilaga uy-joy (xonadon) sotib olish yoki berilgan va dastlabki garov (garov pred-metiga egalik qilishning imtiyozli huquqi) sifatida sotib olinayotgan yoki qurilayotgan uy-joy (xonadon) bilan ta’minlangan kreditlar. Bunda ssuda miqdorining garov qiymatiga nisbati 60 foizdan oshmasligi kerak. 60 va undan ortiq kunga muddati o‘tgan, foizlar hisoblash to‘xtatilgan yoki restrukturizatsiyalangan kreditlar tavakkalchilik darajasi yuqori (100 foiz) bo‘lgan aktivlar toifasiga kiradi.
– Bir oila uchun uy-joy qurish maqsadida beriladigan kreditlar, shu uy-joyda yashamoqchi bo‘lgan xususiy shaxslargagina berilishi kerak. Bank dastlabki garov huquqiga ega bo‘lmasa, bunday kreditlar tavakkal-chiligi yuqori (100 %) bo‘lgan aktivlar hisoblanadi;
– bankning IHTTga kiruvchi davlatlar mahalliy hokimiyat organlariga nisbatan talablari yoki bu talablar va kafolatlar bo‘yicha to‘lovlar mazkur majburiyatlar bo‘yicha moliyalashtiriladigan muayyan loyiha tushum-lariga bog‘liq bo‘lsa, ushbu tashkilotlar tomonidan ka-folatlangan aktivlar. Yuqoridagi tashkilotlar tomoni-dan emissiya qilingan qimmatli qog‘ozlar.
|
4.
|
Yuqori tavakkal-chilik darajasiga ega aktivlar (ta-vakkalchilik koeffitsiyenti –
100 foiz)
|
– bank tomonidan berilgan barcha kreditlar, jumladan, tadbirkorlik tuzilmalari, qishloq xo‘jalik, ishlab chiqa-rish korxonalariga berilgan kreditlar, shuningdek, iste’-mol va ipoteka kreditlari 3 – 5 tartib raqami bilan ko‘rsatilgan kreditlar bundan mustasno.
– bankning asosiy vositalari, inshootlari, jihozlari va shaxsiy ko‘chmas mulki;
– boshqa barcha aktivlar.
|
Bank aktivining sifati quyidagi ko‘rsatkichlar tizimi orqali tavsiflanadi:
bank aktivining likvidlik ko‘rsatkichlari;
tavakkal aktivining miqdori;
kritik va to‘liq bahoga ega bo‘lmagan aktivlar salmog‘i;
daromad keltiruvchi aktivlar miqdori.
Likvidlik darajasiga qarab bankning jami aktivini quyidagi uchta guruhga bo‘lish mumkin:
yuqori darajadagi likvid aktivlar;
likvid aktivlar;
uzoq muddatli likvid aktivlar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
