Toshkent temir yo’l muhandislari Instituti hisobot

Yuk vagonlari aravchalarini ta'mirlash
Yuk tashuvchi vagonlarda eng ko'p tarqalishga aravacha - bu SNII-XZ va

boshqalar turidagi ikki o'qli aravachadir. Shubois aravachalar ta'm irini ana shu

aravacha m isolida ko'ribo'tam iz. B unday aravachalam ing tavsifiy nosozliklari

sifatida buksalar yonlama quymaramalarida hosil bo'luvchi darzlar,yo'naltiruvchi

buksa yeyilishi, torm oz qalpoqlari ochib quyiluvchi teshiklar yeyilishi, quym a

ressor ustidagi vertikal va gorizontal balkalardagi darzlar, shuningdek, ularning

yo'naltiruvchi va panja osti bo'laklari yeyilishi, friksion plankalar bo'shashib

qolishi, sirpanichlar qalpoqlari sinishi yoka yo'qligi, friksion tebranishlami

sindirgichlari yemirilishni ko’rsatib o'tish mumkin.

Yonbosh ramalardagi nosozlik va ta'mirlar

D vutavrdan yasalgan vertikal devom ing buksa usti ulangan zonasidagi bo'ylama

darzlar 3 quym a davridagi ichki defektlar(усадочная равнина) borligidan paydo

bo'ladi. 2, 4, 7-darzlar metall charchashi tufayli paydo bo'luvchi darzlardir. 2-darz

asosan buksali oraliq burchaklarida ko'rinadi. Binobarin tashqi burchakka 46 %

charchov nurashi to'g'ri kelsa, 34 % darz ram aga taalluqli bo'ladi. 1-rasmda

yonbosh ramalarning asosiy defektlari keltirilgan.Y onbosh ramaning og'ma

belbog'larida 4, 7 darzlar bo'lib, odatda, ular ichki chiqiqlar kesim ida paydo

bo'ladi. Ressor oralig'i burchagida hosil bo'luvchi 6 - d arz darchaga nam tegishi

yoki q ovurg'a qattiqligi tufayli yu z beradi. Bunday toifadagi darzlar yonbosh

rama pastki qavatga prujina kuchi ta'siridan paydo bo’ladi.
9

1-rasm Yonbosh rama defektlari.
2,4, 7 - darzliklar ko'ndalang darzlar deb yuritilib, ular harakat xavfsizligiga tazyiq

soladi, shu bois ular braklanadi. D arzlar ekspluatatsiya davrida yuzaki ravishda

nam oyon bo'ladi, rejali ta'm ir davrida rangli vixretokli yoki ferrorezonans

defektoskoplar yordam ida aniqlanadi. Yonbosh ram alarning boshqa defektlari

guruhga ishqalanish tufayli hosil bo'luvchi defektlar kiradi. H arakatlantiruvchi

buksa, yuzasi 1 da buksalar korpuslari o'zaro bir-biriga ta'sir etishidan hosil

bo'luvchi bu yeyilishlar yonbosh ram a va buksa korpusi zazoriga ta'sir ko'rsatadi.

Ekspluatatsiya davrida zazor qiym atining og'ishi aravacha geometriyasining

gorizontal tekisligida o'lcham lariga ta'sir ko'rsatadi. Bu hoi harakatni egri-

bugrilikka, rama kuchining ortishiga va kuzovning gorizontal tezlanishiga, g'ildirak

juftligi harakatining egrilanishiga, podshipnik roliklarining parchalanishiga olib

keladi.

Bu kam chiliklarning oldini olish m aqsadida ta'm ir davrida buksa oralig'i (proem)

eni o'lchanadi (8.2-rasm). Bu o'lchov qiymati uni depodan chiqariladigan davrida

342 m m dan ko'p bo'lm asligi lozim. Bu o'lchov m axsus andoza (shablon) bilan

o'lchanadi. Friksion plankani o'rnatayotganda devordagi bokovina oralig'i

10
bilan tashqi buksa orahridagi «jag'» (chelyust) masofa (Ng va N 2 - o'lcham lar)

tekshirilishi kerak. Ular oralaridagi fara depodagi ta'm ird a 3 m m dan, kapital

ta'm irda esa 2 m m dan ortmasligi kerak. Agar farq katta bo'lsa, tegishli buksa

«jag'lari» naplavkaga v a u n d an so'ng m exanik ishlovga yuboriladi. Yonbosh

ram alar ressor usti balkalar payvandlov orqali ta'm irlanganda, dastavval 250-300

°C gacha qizdiriladi. K apital ta'm irda yeyilishga yo'l qo'yilm aydi.

H ozirgi vaqtda yonbosh ram alarning to'laqonli ta'm irlov kom plekslari ishlab

chiqilgan bo'lib, ular asosan issiqlik yo'li bilan yeyilishga bardoshli qoplagichlar

o'rnatib (GPIN) va darzliklar paydo bo'lishi m um kin bo'lgan zonalarni tarang

egiluvchan deformatsiyalanuvchi qatlam bilan kuchaytirishga (UPD) asoslangan.