Тошкент тиббиёт akademiyasi фарgъона филиали


Хазм аъзоларининг тузилиши


Download 477 Kb.
bet3/44
Sana08.04.2023
Hajmi477 Kb.
#1342650
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   44
Bog'liq
ALot-2

Хазм аъзоларининг тузилиши.
Хазм аъзолари oъз вазифасига муносиб равишда тузилган. Хазм аъзолари эволюцион тараqqиётнинг qуйи погонасидаги оддий хайвонларда алохида битта найча (ичак найи) холатида мавжуд булса, эволюцион тараqqиётнинг юqори босqичида мураккаб oъзгаришларга учрайди. Масалан, чувалчангларда ичак найи уч qисмдан (олд, oърта ва орqа) иборат булса, умурткали хайвонларда бошнинг танадан алохида ажралиб чиqиш натижасида ичак найчасида алохид бoълаклар: олд, oърта, орqа ичаклар хосил бoълади. Олд ичакнинг бошлангич qисмидан яна алохида ичак (бош ичак) хам ажралади.
Меъда ичак системасига кирувчи аъзолар асосан эпителиал qаватдан, oърта-мускул ва ташqи сероз qаватлардан иборатдир. Аммо бу qаватлар ва уларда жойлашган без тoъqималари, лимфа тугунлари, qон томирлар хамда нерв тугунлари умумий ичак найининг турли qисмларида турлича тузилишга эга.
Ичак найининг ички qаватини ташкил qилувчи эпителийда организм учун зарур моддалар qонга сурилади, ундан ташqаридаги мускул qавати ритмик равишда qисqариб, озиq моддаларнинг ичак ичида сурилишига ёрдам беради.
Бириктирувчи тoъqимадан тузилган ташqи qават сиртдан oъраб туради, ва аъзоларнинг маълум шаклда бoълишига, уларга qон томирлар ва нервларнинг oътишига, шунингдек, хазм аъзолари алохида qисмларининг бир-бирига богъланишига имкон беради.
Энди хазм аъзоларининг деворларидаги хар qайси qаватнинг тузилиши билан танишиб чиqайлий.
Шиллиq парда. Хазм аъзоларининг барча qисмлари (огъиз бoъшлигъи, халqум, qизилoънгач, меъда ва ичак) ички томондан шиллиq парда (tunika mucosa) билан qопланган (107-расм).
Организмга тушган (истеъмол килинган) овqат таркибидаги хаёт учун зарур моддалар ана шу шиллиq qаватдаги майда qон томирлар (капилярлар) воситасида qонга сурилади. Бунинг озиq моддалар дастлаб шиллиq qаватдаги безлар ишлаб чиqарган суюqлиqлар таъсирида химиявий oъзгаришларга учрайди.
Озиq моддаларнинг qонга сурилиши жараёни маълум qонуниятга бoъйсунади, яъни qонга сурилиши ярим oътказгич орqали бир ёqлама диффуз йoъл билан боради.
Шиллиq qават устини qоплаб турадиган эпителиал qават хазм аъзоларининг хамма жойида бир хил тузилишга эга эмас. Масалан, у огиз бoъшлигъида кoъп qаторли qоплангич билан копланган. Меъдада без эпителийси билан qопланган. Бириктирувчи тoъqима толалари эпителий qаватининг асосини ташкил qилади ва таркибида qон томирлар хамда нерв тугунлари бoълади.
Меъда ва ичаклар деворининг иккинчи qаватини шиллиq ости пардаси (tеla submucosa,жуда юпqа парда) ташкил qилади. Бириктирувчи тoъqимадан тузилган бу нозик пардада qон томирлар, нервлар, без моддалари, лимфа моддалари бoълади. Шиллиq qават хазм аъзоларининг огъиз бoъшлигъи ва халqумдан бoълган бурмалар хосил qилади. Бу бурмаларни хосил qилишда tela submucosa маълум даражада ролъ oъйнайди. У бир томондан шиллиq qават билан тутушган, иккинчи томондан мускул qават билан туташган. Бинобарин, мускуллар qисqарган холатда тургани ва шиллиq qаватнинг хажми мускул qаватга нисбатан катта бoългани туфайли у баланд-паст бурмалар хосил qилади.

Download 477 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   44




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling