Toshkent tibbiyot akademiyasi jamoat salomatligi va menejment kafedrasi tibbiy yordam sifatini oshirish fani bo

2. Sud-tibbiy ekspertizaning tuzilishi
Hozirgi kunda O‘zbekiston Respublikasida Sog‘liqni saqlash vazirligi tomonidan 
tasdiqlangan 1978 yildagi sud-tibbiy ekspertizasini ishlab chiqarish bo‘yicha 
yo‘riqnoma amal qilmoqda. Biroq shu kungacha sud ekspertizasi to‘g‘risida mustaqil 
qonun qabul qilinmagan. Mazkur yo‘riqnoma bilan bir vaqtda Sud-tibbiy ekspertiza 
byurosi to‘g‘risidagi nizom va mazkur byuro faoliyatini tartibga soluvchi bir qator 

---

boshqa qoidalar tasdiqlandi. Respublikada sud-tibbiyot ekspertizasining barcha 
faoliyatiga O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligining Bosh sud 
eksperti, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi 
Sud-tibbiyot ekspertizasi bosh byurosining boshlig‘i ham rahbarlik qiladi. . Unga 
tashkiliy-uslubiy jihatdan respublika viloyatlari bosh sud ekspertlari bo‘ysunadi. Sud-
tibbiyot ekspertizasi byurosi tuman, tumanlararo va shahar sud-tibbiy ekspertiza 
bo‘limlari faoliyatiga bo‘lim boshliqlari rahbarlik qiladi. 
Sud-tibbiy ekspertiza byurosi to‘g‘risidagi nizomda quyidagi tarkibiy bo‘linmalar 
nazarda tutilgan:
- tirik shaxslarni tekshirish bo'limi;
- murdalarni, shu jumladan eksgumatsiya qilinganlarni mikroskopik tekshirishni 
amalga oshiradigan sud-gistologik bo'limiga ega bo'lgan murdalarni sud-tibbiy 
ekspertiza bo'limi (o'likxona), ya'ni. qabrlardan olingan;
– sud-tibbiyot laboratoriyasi, uning tarkibiga biotibbiyot, sud-kimyo bo‘limlari va 
tibbiy sud ekspertizasi bo‘limi kiradi;
- tuman, tumanlararo va shahar sud-tibbiy ekspertiza bo'limlari, lekin faqat tegishli 
sud-tibbiy ekspertiza byurosi to'g'risidagi nizomda nazarda tutilgan byurolarda;
- texnik xizmat ko'rsatish bo'limi.
Tergovchi yoki sud-tergov organlarining boshqa xodimi ish materiallarini va sud-
tibbiy ekspertiza o‘tkazish to‘g‘risidagi qarorni aniq sud-tibbiyot ekspertiga yoki sud-
tibbiyot ekspertizasi byurosiga yuborishi mumkin. Oxirgi holatda byuro boshlig'i 
ekspertiza o'tkazishni aniq sud eksperti yoki ekspertlar guruhiga topshiradi. Odatda, 
aviatsiya, temir yo'l va boshqa ofatlar yoki ko'plab qurbonlar bo'lgan tabiiy ofatlar 
bilan bog'liq ishlarni tergov qilishda sud-tibbiyot ekspertlari guruhi kerak bo'ladi. 
Sud-tibbiyot ekspertizasi byurosi boshlig'ining taklifiga binoan tergovchi sud-tibbiyot 
ekspertlari komissiyasini tayinlashi mumkin. Ko'pincha bunday komissiya tibbiyot 
xodimlarining kasbiy jinoyatlari yoki turli bilim sohalari bo'yicha mutaxassislarning 
xulosasi talab qilinadigan hollarda tayinlanadi. 
Sud-tibbiy ekspertizasi sud-tibbiyot ekspertizasi byurosining bo'limlaridan birida, 
masalan, o'likxonada, sud-tibbiyot ambulatoriyasida yoki laboratoriyada o'tkazilishi 
mumkin. Shu bilan birga, bunday ekspertiza byurodan tashqarida ham o'tkazilishi 
mumkin: voqea sodir bo'lgan joyda, tergovchining kabinetida, agar u, masalan, so'roq 
qilinuvchining ruhiy holati etarli emasligi haqida shubha tug'dirsa. Xuddi shu holat 
sudda ham paydo bo'lishi mumkin.
Sud-tibbiyot ekspertining faoliyati Jinoyat-protsessual kodeksidan tashqari, 
O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi tomonidan tuzilgan bir qator 
yo‘riqnoma va uslubiy ko‘rsatmalar bilan tartibga solinadi. Ular sud-tibbiy 
ekspertizaning turli turlari uchun ma’lum yagona tashkiliy-uslubiy asos yaratadi, bu 
esa qonun talablariga rioya etish va zamonaviy tibbiyot yutuqlaridan foydalangan 

---

holda ekspertiza o‘tkazish imkonini beradi. Ammo shuni ta'kidlash kerakki, barcha 
ko'rsatmalar va uslubiy xatlar qonun hujjatlari emas va ekspert amaliyotida 
uchraydigan barcha vaziyatlarni ko'zda tuta olmaydi. Ayrim hollarda sud-tibbiyot 
eksperti O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligining yo‘riqnomasi yoki 
yo‘riqnomasidagi xatga rioya qilmasligi, balki o‘zining kasbiy bilimiga amal qilishi 
va yo‘riqnoma talablariga to‘g‘ri kelmaydigan xulosalar chiqarishi mumkin. Shu 
munosabat bilan, qonun chiqaruvchi faqat shifokor tomonidan sud-tibbiy ekspertiza 
o'tkazishga ruxsat beradi, ya'ni. qaror qabul qilishga majbur bo'lgan va ular uchun 
shaxsiy javobgarlikni o'z zimmasiga olishga qodir bo'lgan mustaqil fikrlaydigan 
mutaxassis. 
Barcha turdagi sud-tibbiy ekspertiza natijalari “Sud (sud-kimyoviy) ekspertizasi 
dalolatnomasi” yoki “Ekspert xulosasi” deb nomlangan hujjat shaklida tuziladi. 
Ekspertlarning amaliy ishlarida “Sud-tibbiy ekspertiza dalolatnomasi” yoki “Sud-
tibbiyot ekspertizasi dalolatnomasi” ham qo‘llaniladi. Bu hujjatlarning barchasi 
o‘rtasida tub farq yo‘q, ular bir maqsadni ko‘zlaydilar va bir muammoni hal qiladilar. 
Ular bir xil tuzilishga ega: kirish qismi, tadqiqot qismi va xulosalar yoki xulosalar.
Kirish qismida imtihonni o'tkazish vaqti, joyi va shartlari ko'rsatiladi. Yaxshi tabiiy 
yorug'lik tanadagi ko'plab o'zgarishlarni to'g'ri baholash uchun zarurdir. Sun'iy 
yorug'lik zarar ko'rinishini biroz o'zgartiradi va shuning uchun ularni keyingi 
baholash uchun tekshirish vaqtini, u o'tkazilgan xonaning yoritilishining tabiati va 
darajasini ko'rsatish kerak. Protsessual talablarga ko'ra, sud-tibbiy ekspertiza, 
ekspertiza yoki ekspertiza kun davomida, afzalroq tabiiy yorug'likda, favqulodda 
vaziyatlardan tashqari o'tkazilishi kerak. Kirish qismida ekspertiza kim va qanday 
asosda o‘tkazilayotgani, shuningdek, bir vaqtning o‘zida kimlar hozir bo‘lganligi ham 
ko‘rsatilishi kerak, chunki surishtiruv yoki tergovni olib boruvchi shaxs sud-tibbiy 
ekspertiza o‘tkazilayotganda hozir bo‘lishi mumkin. Shu bilan birga, tergovchi 
qarama-qarshi jinsdagi tirik shaxslarni, agar ularning jasadlarini fosh qilish zarur 
bo'lsa, ularni tekshirishda ishtirok etishga haqli emas. Kirish qismida ekspert 
xulosasini tuzish uchun zarur bo‘lgan ishning holatlari ko‘rsatiladi va ekspertiza 
tomonidan qo‘yilgan savollar ro‘yxati ko‘rsatiladi.
Tadqiqot qismi tadqiqot mazmunini aks ettirishi kerak. Ushbu bo'limning tuzilishi 
sud-tibbiy ekspertiza turiga bog'liq. Bu erda qo'llaniladigan usullar tasvirlangan, 
diagrammalar va fotosuratlar ilova qilingan bo'lib, tadqiqotning muhim tafsilotlarini 
aniqlaydi. 
Kirish va tadqiqot qismlari jamlangan holda bevosita ekspertiza o‘tkazish jarayonida 
tuziladigan “Sud-tibbiyot ekspertizasi dalolatnomasi” bayonnomasidir. Bayonnoma 
sud-tibbiyot eksperti va ekspertiza o‘tkazilayotganda hozir bo‘lgan shaxs tomonidan 
imzolanadi.

---

Xulosa yoki xulosalar o'rganish yoki ekspertiza natijalari bo'yicha ishning holatlarini 
tahlil qilish bilan birgalikda va tibbiyot fanidan kelib chiqishi kerak.
Sud-tibbiy ekspertizalarni o'tkazish muddati barcha zarur ish materiallari olinganidan 
keyin 1 oydan oshmasligi kerak. Shu bilan birga, muayyan shartlar imtihon turi, 
hajmi va xususiyatlariga bog'liq.