Toshkent Tibbiyot Akademiyasi Tibbiy – profilaktika va jamoat salomatligi fakulteti 202-b guruh talabasi Yoqubova Durdonaning Jahon Salomatligi fanidan tayyorlagan referati

Statistik majmua – bu ma'lum bir xududda va ma'lum bir vaqt ichida olingan nisbatan bir xil bo'lgan elementlardan iborat guruhdir. Statistik majmua alohida birlamchi kuzatuvlardan iborat bo'lib, maxsus usul bilan shakllangan guruhdir. Statistik majmuadagi kuzatuv birliklarini soni guruhlarlar hajmini aniqlashda va “n” harfi bilan belgilanadi. Guruhlarni yakuniy maqsadi va vazifasiga qarab statistik majmuani birlamchi elementi haqidagi savol hal qiladi. Statistik majmuaga misol qilib quyidagilarni keltirish mumkin: shu yilda tug’ilganlar yoki o'lganlar guruhi, u yoki bu rayon, shaharni aholisi. Har bir kuzatuv birligi ko'p belgilarga ega, ammo ulardan faqatgina guruhlarni maqsadiga va masalalar echimiga javob beradiganlari inobatga olinadi. Bu belgilar hisobga olingani (registratsiya qilinadi) uchun hisobga olinadigan belgilar deyiladi. Undan tashqari har bir belgining o'z gradatsiyasi bor. Masalan, yosh shunday gradatsiyalarga ega bo'lishi mumkin: 20 yoshgacha, 20-24, 25-29 yosh. Davolanishni oqibatini tahlili bo'yicha, tuzalgan bemorlar, o'zgarishsiz, jarayonni zo'rayishi va o'lim kuzatilgan bemorlar farqlanadi. Jinsi, yoshi, turar joyi, kasallanish muddati va gospitalizatsiya, klinik tekshiruvlar natijalari, davolanish oqibatlari kabi xisobga olinadigan belgilar faqatgina majmuaning har bir elementini (kuzatuv birligi) har tomonlama o'rganib qolmasdan, balki butun majmuani to'liq o'rganishga yordam beradi.

General majmua – hamma kuzatuv birliklaridan tuzilgan. Masalan, agar Yer sharida yashovchi hamma revmatizmlar bilan og’rigan bemorlarni o'rganiladigan bo'lsa - bu guruh bemorlar bosh majmuani tashkil qiladi. General majmua aholi salomatligini o'rganishda aniq belgilangan kuzatuv birliklarini hisobga olgan holda o'rganadi. Shunday qilib, guruhlarning maqsad va vazifalariga qarab general majmuaning chegaralari o'zgaradi. General majmuani tashkil qiluvchi hamma kuzatuv birliklarini tahlili (analiz) qiyinchilik tug’dirsa, guruhlarda tanlama majmuadan foydalanadi. Tanlab olingan majmua – general majmuaning bir qismi bo'lib, u maxsus usul bilan tanlangan va general majmuani belgilariga tegishli. Tanlab olingan majmuaning tahlili asosida general majmuaga tegishli qonuniyatlar haqida to'liq ma'lumot olish mumkin.
Tanlab olingan majmua reprezentativ bo'lishi kerak, ya'ni tanlangan qismda hamma elementlar general majmua bilan bir xil nisbatga namoyish bo'lishi kerak. Boshqacha qilib aytganda tanlab olingan majmuaning xususiyatlarini belgilarini to'g’ri ko'rsatish kerak. Tanlab olingan majmua reprizentativ bo'lishi uchun quyidagi asosiy talablarga javob berishi kerak: 1. Sifat reprezentativlik – u general majmuani asosiy belgilarini o'zida aks ettirishi kerak, ya'ni maksimal darajada unga o'xshash bo'lishi kerak. 2. Miqdor reprezentativlik – u general majmuani xususiyatlarini (belgilarini) aniq namoyon qilishi uchun hajm (kuzatuv soni) jihatidan yetarli bo'lishi kerak. Tanlab olingan majmuada kerakli kuzatuvlar sonini aniqlash uchun statistikada maxsus formula yoki tayyor jadvallardan foydalaniladi. Statistik majmua alohida kuzatuv birliklari (individuum)dan farqli ravishda o'ziga xos xususiyatlarga ega: o'rganiluvchi xodisani taqsimlash belgisi; kuzatuv birliklari o’zgaruvchanligi maxsus statistik usullar yordamida bu xususiyatlar aniqlanadi.