Toshkent tibbiyot akademiyasi tibbiy profilaktika va jamoat salomatligi fakulteti 204-a guruh talabasi allanazarova nazokatning fiziologiya fanidan m u s t a q I l I sh I

Gumoral boshqarilishi ham gormonlar – vazopressin va aldosteron tufayli amalga oshadi. Vazopressin qonga o’tib, siydikning qayta so’rilishini kuchaytiradi va shu bilan diurezni kamaytiradi. Qonda bu gormon miqdorining oshib ketishi natijasida siydik hosil bo’lish jarayoni butunlay to’xtatiladi. Vazopressining yetishmasligi oqibatida o’tkir kasallik - qandsiz diabet paydo bo’ladi. Uning tarkibida qand umuman bo’lmaydi.Gumoral boshqarilishida yana bir gormon - aldosteron muhim rol o’ynaydi. U natriy ionlarining qayta so’rilishi (reabsorbsiya) ga ishtirok etadi. Bu gormon buyrak usti bezlarning po’stlog’ qavatida hosil bo’lib, nefron kanalchalarning distal (ko’tarilovchi) bo’limidan kaliy ionlarining chiqishida ishtirok etadi.

Aldosteron nefronning proksimal (tushuvchi) bo’limida kalsiy va magniyning qayta so’rilishiga salbiy, tormozlovchi omil sifatida ta’sir etadi.Gialuronidaza fermenti ta’sirida yig’uvchi naylar o’tkazuvchanligi ortadi. Yig’uvchi naylar devoridagi hujayraaro modda tarkibiga kiruvchi gialuron kislotasini gialuronidaza fermenti depolimerlaydi. Gialuron kislotasi depolimerlanganda yig’uvchi naylarning devori g’ovak bo’lib suvni o’tkazib yuboradi. Gialuronidaza antidiuretik gormonlar ta’sirida faollashadi yoki yig’uvchi naylar epiteliyida hosil bo’ladi, natijada suv so’rilishi kuchayadi

Buyrakning kislota-asos muvozanatini saqlashdagi ishtiroki buyraklar moddalar almashinuvi natijasida hosil bo’lgan kislotali mahsulotlarni tashqariga chiqarish orqali qonda vodorod ionlari muvozanatini saqlashda ishtirok etadi. Siydikning pH muhiti keng ko’lamda o’zgarishi mumkin. Ayrim hollarda 4,5gacha tushib, 8,0gacha ko’tarilishi mumkin. Shu yo’l bilan qon plazmasi faol reaksiyasini 7,36da ushlab turishda ishtirok etadi.

Kanalchalar bo’shlig’ida natriy bikorbanat bo’ladi. Kanalchalar hujayralarida esa karboangidraza fermenti bo’lib, CO₂ va suvdan ko’mir kislotasi hosil bo’ladi. CO₂+H₂O H₂CO₃ karbonat kislotasi dissotsialanib, vodorod ioni va HCO₃anioni hosil bo’ladi. Vadarod ioni hujayradan sekretsiyalanib kanalcha bo’shlig’iga o’tadi va bikorbanatdan natriy siqib chiqarib yuboriladi, karbonat kislotasi hosil qiladi, so’ngra suv va karbonat angidiridga parchalanadi. Hujayra ichida bikorbanat ioni anionic filtirdan reabsorbsiyalangan Na ioni bilan birikadi

karboangidraza