bo’lmaydi degan ma'noni anglatadi) deb yuritiladi.
Olamdagi o’zgarish, rivojlanish, umumiy aloqadorlik va taraqqiyotning
qay tarzda amalga oshishi, qanday sodir bo’lishi kabi masalalar ham
falsafaning azaliy muammolari qatoriga kiradi. Falsafada ana shu
mavzularga munosabat va ular bilan bog’liq muammolarni hal qilishga qarab
farqlanadigan bir necha ta'limot, qarash, usul va metodlar bor. Dialektika,
metafizika, sofistika, eklektika, dogmatika kabilar shular jumlasidandir.
Ularning tarixi nihoyatda uzoq bo’lib, Qadimgi Yunoniston va Rim davridan
(miloddan oldingi VII - I asr) boshlanadi. Keyingi yillarda sinergetika ham
falsafiy metod va ta'limot sifatida talqin etilmoqda. Falsafiy metodlar olam
qonuniyatlarini tushunishga yordam beradi va bu usullardan faylasuflar o'z
tadqiqotlarini amalga oshirish yoki izlanishlarining natijalarini izohlashda
foydalanadilar.
Dialektika - grek tilida baxs va suhbatlashish san'ati degan ma'noni
anglatadi. Antik dunyo faylasuflari uni haqiqatga erishish yo'li va usuli
sifatida talqin etganlar. Hozirgi davrga kelib dialektika olamdagi narsa va
hodisalar doimo o’zgarishda, o’zaro aloqadorlik va bog’liqlikda, taraqqiyot
va rivojlanishda deb tushunishdir. Unga ko’ra, olamda o’z o’rniga va joyiga,
yashash vaqti va harakat yo’nalishiga ega bo’lgan barcha narsalar va
voqealar bir-birlari bilan bog’liq va aloqador tarzda, bir-birlarini taqozo
etadigan, doimiy va takrorlanib turadigan bog’lanishlar orqali namoyon
bo’ladi.
Masalan insoniyat tarixiga bu usulga asosan yondoshilganida, u uzluksiz
tarzda ro'y beradigan avlodlar o'rin almashuvi, birining o'rniga ikkinchisi
kelishi, muayyan qadriyatlarni meros qoldirishi va yangilikning eskilikni inkor
Do'stlaringiz bilan baham: |
