Toshkent toqimachilik va engil sanoati instituti “falsafa” kafedrasi

monarxiyasi davrining mahsuli, o’sha davr falsafasining namoyandasi edi. U 
"Faylasuflar osmondan yomg’ir kabi yog’ilmaydilar yoki yomg’irdan keyingi 
qo’ziqorinlardek erdan o’sib chiqmaydilar, balki ularni xalq yaratadi" 

---

15 
deganida aynan ana shuni nazarda tutgan edi. Hegel o’z ijodi va faoliyati 
bilan Pruss monarxiyasi, garchand monarxiya shaklida bo’lsada, nemis 
davlati ekanligini o’z millatining ongi va dunyoqarashini tarkibiy qismiga 
aylantirib keta olgan buyuk faylasuf edi. Uning "Aqlga muvofiq narsalarning 
barchasi voqedir, voqe bo’lgan narsalarning barchasi esa aqlga muvofiqdir", 
degan so’zlarini ham ana shu ma'noda tushunish lozim. Hegelning bu 
masalada dialektik emas, balki metafizik usulga ko’proq e'tibor 
berganligining sababi ham ana shunda. 
O'sha davrgacha, Rim imperiyasi qulaganidan keyin ko’proq tarqoq 
hududlarga bo’linib, Avstriya-Vengriya imsperiyasi tarkibida yashab kelgan 
nemis millati uchun Pruss monarxiyasi - milliy davlat edi. Uning shakli-
shamoyili kelajakda o’zgarishi boshqa masala bo’lgani holda, bu davlatning 
Evropada nemis milliy davlati tarzida saqlanib qolishi, uning millat 
falsafasiga aylanishi bilan bog’liq edi. Millat falsafasiga, uning 
dunyoqarashiga aylangan milliy davlatchilik g’oyasi hech qachon so’nmaydi, 
garchand yurtni yovlar asrlar davomida bosib tursalarda, qachondir baribir 
qad rostlaydi va millatning davlati tarzida yana qayta namoyon bo’ladi. Hegel 
o’z millatining falsafasi va dunyoqashiga o’sha davlatning shakli-shamoyilini 
va mazmun-mohiyatini singdirib keta olgan faylasuf darajasiga ko’tarilgani 
uchun ham bu millat tarixida va u orqali, jahon falsafasi tarixida abadiy