Тошкент вилоят прокуратураси янги конституцияга киритилаётган ўзгартиришлар ҳАҚида қИСҚа маълумот нурафшон -2023

3.3. Инсон, шу жумладан қонунни бузганларнинг ҳуқуқларини давлат органлари, мансабдор шахсларнинг ҳар қандай ўзбошимчаликларидан ҳимоя қилишнинг деярли барча замонавий усулларини ўзида мужассам этган инсон
ва фуқарони ҳуқуқий ҳимоя қилишнинг ишончли механизмлари мустаҳкамланди.
Киритилаётган тузатишлар:
– инсон ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлаш кафолатлари,
шу жумладан “хабеас корпус” ва “Миранда қоидаси” умумэътироф этилган институтларини конституциявий даражада мустаҳкамлаш орқали сезиларли кучайтирилди.
Маълумот учун: Конституцияга киритилаётган “Миранда қоидаси”, хусусан ушлаш чоғида шахс ўз ҳуқуқлари тўғрисида хабардор қилиниши лозимлигини, уни ушлаб турган ҳуқуқни муҳофаза қилувчи орган ходими эса, ушлаб турилувчи шахсга тушунтирилган ҳуқуқлари тушунарли бўлганми деган саволга ижобий жавоб олиши лозимлигини назарда тутувчи қоида барча демократик мамлакатларда (АҚШ, Буюк Британия, Германия, Франция ва ҳоказо) қўлланилган.
Хусусан, ушбу институтларни мустаҳкамлашга қаратилган қуйидаги нормалар киритилмоқда (27 ва 31-моддалар):
а) шахсни ушлаш чоғида унга тушунарли тилда унинг ҳуқуқлари
ва ушлаб турилиши асослари тушунтирилиши шарт;
б) гумон қилинувчи, айбланувчи ёки судланувчи ўзининг айбсизлигини исботлаши шарт эмас ва исталган вақтда сукут сақлаш ҳуқуқидан фойдаланиши мумкин;
в) ҳибсга олишга, қамоққа олишга ва қамоқда сақлашга фақат суднинг қарорига кўра йўл қўйилади. Шахс суднинг қарорисиз қирқ саккиз соатдан ортиқ муддат ушлаб турилиши мумкин эмас;
г) ҳар ким ёзишмалари, телефон орқали сўзлашувлари, почта, электрон ва бошқа хабарлари сир сақланиши ҳуқуқига эга. Ушбу ҳуқуқнинг чекланишига фақат қонунга мувофиқ ва суднинг қарорига асосан йўл қўйилади;
д) ҳеч ким уй-жойга унда яшовчи шахсларнинг хоҳишига қарши кириши мумкин эмас. Уй-жойга киришга, шунингдек унда олиб қўйишни ва кўздан кечиришни ўтказишга фақат қонунда назарда тутилган ҳолларда ва тартибда йўл қўйилади. Уй-жойда тинтув ўтказишга фақат қонунга мувофиқ ва суднинг қарорига асосан йўл қўйилади;
Инсон ҳуқуқларининг суд ҳимояси кафолатларини таъминлаш мақсадида телефон сўзлашувларини эшитиш ва тинтув ўтказишга санкция бериш ваколати прокурордан судга ўтказилмоқда.
– илк маротаба Асосий қонунда (27 ва 28-моддалар) қуйидагилар белгиланмоқда:
а) айбдорликка оид барча шубҳалар, агар уларни бартараф этиш имкониятлари тугаган бўлса, гумон қилинувчининг, айбланувчининг, судланувчининг ёки маҳкумнинг фойдасига ҳал қилиниши керак.
Бу, ўз навбатида, энг муҳим бўлган “айбсизлик презумпцияси” принципининг амалда рўёбга чиқарилишининг кафолати ҳисобланади;
б) ҳар ким ўзига ва яқин қариндошларига қарши гувоҳлик беришга мажбур эмас. Бунда, Конституцияда аниқ белгиланмоқда: агар шахснинг