Toshkent Viloyati Chirchiq Davlat Pedagogika Insituti “Tarix va tillar” fakulteti

9. O’rta Osiyoning qaysi hududlari A.Makedonskiy tomonidan bosib olinganligini yo’nalishli xarita asosida izohlab bering.

Iskandar Zulqarnayn 329 yilning bahorida Oʻrta Osiyoga hujum qildi Soʻgʻdiyonani va Baqtriya qalʼalarini birin-ketin bosib olar ekan, Maroqandda oʻz garnizonini qoldirib, Sirdaryo tomonga — saklar yeriga yuradi Ammo yoʻlda u mahalliy aholi tomonidan misli koʻrilmagan qarshilikka duch keladi. Ayni shu vaqtning oʻzida Spitamen boshchiligida mil avv 328-yilda soʻgʻdlar ham Iskandar qoʻshinlariga qarshi bosh koʻtaradi Soʻgʻdlarga baqtriyaliklar ham kelib qoʻshiladi. Iskandar Zulqarnayn saklar bilan sulh tuzishga erishadi Keyin esa asosiy kuchini Spitamenga qarshi tashlaydi 328 yilning kuzida Iskandar bilan Spitamen oʻrtasida hal qiluvchi jang boʻldi. Spitamen bu jangni boy beradi Shu tariqa uning Oʻrta Osiyo ustidan hukmronligi oʻrnatiladi.

10. A.Makedonskiy O’rta Osiyoga bostirib kirishda qattiq qarshilikka uchradi va uning hukmronligi O’rta Osiyo hududida uzoq cho’zilmadi. Bu savolni “FSMU” texnologiyasi asosida yoritib bering.
F – fikringizni bayon eting

329 yilning bahorida Oʻrta Osiyoga hujum qildi Soʻgʻdiyonani va Baqtriya qalʼalarini birin-ketin bosib olar ekan, Maroqandda oʻz garnizonini qoldirib, Sirdaryo tomonga — saklar yeriga yuradi Ammo yoʻlda u mahalliy aholi tomonidan misli koʻrilmagan qarshilikka duch keladi. Ayni shu vaqtning oʻzida Spitamen boshchiligida mil avv 328-yilda soʻgʻdlar ham Iskandar qoʻshinlariga qarshi bosh koʻtaradi Soʻgʻdlarga baqtriyaliklar ham kelib qoʻshiladi. kuchini Spitamenga qarshi tashlaydi 328 yilning kuzida Iskandar bilan Spitamen oʻrtasida hal qiluvchi jang boʻldi. Spitamen bu jangni boy beradi Shu tariqa uning Oʻrta Osiyo ustidan hukmronligi oʻrnatiladi.

S – fikringiz bayoniga sabab ko’rsating
O‘rta Osiyo nisbatan bosqinchilik siyosati qattiq qarshilikka uchragan.Usturshonadagi yettita shahar-qal’a Aleksandrga qattiq qarshilik ko‘rsatgan. Bularning ichida eng kattasi – Kiro-pol bo‘lib, Kir II uni boshqa shahar-qal’alarga nisbatan baland devor bilan o‘rattirgandi. Uning ichida mahalliy aholining ko‘pchilik qismi, eng jangovar jangchilar to‘plangandi. Aleksandr. shahar atro-figa xandaq qazittirgan, manjaniqlar (devorteshar mashinalar) bilan devorning bir necha yeridan teshik ochib, u yerdan shaharga bostirib kirmoqchi bo‘lgan. Bu urinishi natijasiz chiqqach, u harbiy hiyla ishlatib, shahar ichidan o‘tgan quruq daryo o‘zani orqali o‘zining xos jangchilari bilan shaharga kirgan. Kiro-pol mudofaachilari bilan Aleksandr jangchilari o‘rtasida shiddatli jang bo‘lgan.
M – ko’rsatgan sababingizni isbotlovchi dalil keltiring

329 yilning bahorida Oʻrta Osiyoga hujum qildi Soʻgʻdiyonani va Baqtriya qalʼalarini birin-ketin bosib olar ekan, Maroqandda oʻz garnizonini qoldirib, Sirdaryo tomonga — saklar yeriga yuradi Ammo yoʻlda u mahalliy aholi tomonidan misli koʻrilmagan qarshilikka duch keladi. Kiro-pol mudofaachilari bilan Aleksandr jangchilari o‘rtasida shiddatli jang bo‘lgan. Unda A. boshi va bo‘yniga tosh tegib yarador bo‘lgan, bir qancha lashkarboshilari (Krater va boshqalar) kamon o‘qidan shikastlangan. Makedon qo‘shini katta qiyinchilik bilan shaharni egallagan. Shahar mudofaachilari (jami 15 ming) dan 8000 ga yaqini halok bo‘lgan, qolgani ichki qo‘rg‘onga yashiringan, so‘ng tashnalikdan qiynalib taslim bo‘lgan. Makedon qo‘shini qolgan shaharlarni ham shu tariqa qiyinchilik bilan egallagan. Aleksandr mahalliy xalqning ja-soratidan shu qadar xavotirga tushganki, Ptolemeyning aytishicha, u o‘z jangchi-309lariga asir olingan kishilarni bo‘lib berib, to bu mamlakatdan chiqib ketma-gunlaricha ularni zanjirband holda saqlashni topshirgan. Aleksandr Sug‘diyona Spitamen qo‘zg‘olon ko‘tarib, Marokanda qamal qilgani Spitamen va Tanais ortidan saklar podshosining ukasi Kartazis boshchiligidagi katta qo‘shin unga yordamga yetib kelgani haqida xabar-dor bo‘lgach, qo‘zg‘olonchilarga qarshi 2000 kishilik qo‘shin jo‘natib, o‘zi saklar tomon qo‘shin tortgan). Tanais daryosi bo‘yidagi jang Mazkur qo‘shin tor-mor keltirilgach, A. shaxsan o‘zi katta kuch bilan Spitamenni dasht chegarasigacha ta’qib qilib borib, ortga qaytishda 120 mingdan ortiq tinch aholini qirib tashlaydi, ko‘plab qishloq va qal’alarni vayron qiladi, ekinzor, bog‘-rog‘larni payhon etadi. Aleksandr mil. av. 329–328 yillar qishini Zariaspa (Balx, Baqtra)da o‘tkazadi. Bahorda uning huzuriga xorasmiylar podshosi Farasman 1500 jangchisi bilan kelib o‘zaro ittifoq tuzishni taklif etadi. Aleksandr 328–327 yil boshida Sug‘diyonadagi tog‘lar ustida joylashgan qal’alardagi qo‘zg‘olonchilarni bo‘ysundirishga juda ko‘p kuch sarflaydi, ularni mag‘lub qilgadi.

U – fikringizni umumlashtiring 
Yunon-makedon qo‘shinlarining bosqinchlik yurishlari O‘rta Osiyo yerlarini xarobazorga aylantirdi, aholining katta qismi qirilib ketdi, ko‘plab shaharlar vayron etildi So‘g‘diyona va Baqtriya shaharlari o‘rnida, boshqalari esa tayanch qal’alar sifatida yangidan qurilgan. Bu shaharlarda yunon-makedonlarning piyoda va otliq askarlari joylashtirilgan. Bu askarlarning siyraklashgan saflari Makedoniya
tartibida qurollantirilgan Baqtriya va So‘g‘diyona yoshlari hisobiga to‘ldiriladi. Aleksandr O‘rta Osiyo yerlarini bosib olish uchun Aleksandr deyarli uch yil urindi, biroq uncha katta bo‘lmagan hududni: Marg‘iyona, Baqtriya, So‘g‘diyona, hozirgi Bekobod va Xo‘jand orasida Sirdaryo bo‘ylarini bo‘ysundirishga muvaffaq bo‘ldi, xolos. Xorazm, Toshkent vohasi va Farg‘ona mustaqilligicha qoldi.

11. O’rta Osiyoda A.Makedonskiy davridagi ma’muriy – boshqaruv shakliga ta’rif bering.

Asta-sekinlik bilan Iskandar Osiyo hukmdoriga aylanib bordi. U ikki yil davomida hozirgi Afg’aniston, Tojikiston va O’zbekiston hududlarini o’z ichiga olgan Sug’diyona va Baqtriyani zabt etdi. Yangi hududlarni ishg’ol qilar ekan, Iskandar shaharlar barpo etib, ularga o’z nomini beradi. Masalan, Eshatadagi Iskandariya bilan Arahisiyadagi Iskandariya shaharlari bizning davrimizda Xo’jand va Qanqag’or nomi bilan mashhur. Iskandarning hukmdorlik sifatlaridan biri shundan iborat ediki, u bosib olingan hududlardagi xalqlarning an’ana va e’tiqodlarini hurmat qilgan, o’zining madaniyatini singdirishga harakat qilmagan va hattoki sobiq shoh va hukmdorlarni o’ziga xizmat qilish sharti bilan joylarida qoldirgan. Iskandarning tutgan bunday siyosati ayonlari o’rtasida norozilik hissini uyg’otar edi. Keyinchalik Qadimgi Rimlik imperatorlar ham shunday siyosat tizimini qo’llaydilar.