Toshkentmoliya instituti

Mukofotlar va yutuqlar
S&P Global Ratings xalqaro reyting agentligi “Orient Finans” bankning uzoq muddatli kredit reytingini “B+”, qisqa muddatli kredit reytingini “B+” darajasida tasdiqladi, reytingni o‘zgartirish prognozi “Barqaror”.
Moliyaviyko'rsatkichlar
Biz dunyoning yirik moliya institutlari bilan faol hamkorlik qilamiz. Eng yirik xalqaro banklarda va killik hisobvaraqlarining mavjudligi xalqaro operatsiyalar va hujjatli operatsiyalarni tezkorlik bilan amalga oshirish imkonin iberadi. Bizning bankimiz Maste Card, Visa International, Union Pay Internationalva JCB to'lov tizimlarining to'liq printsipial ishtirokchi sihisoblanadi. Bu bizga terminallarimiz va bankomatlarimiz orqali dunyoning yirik toʻlov tizimlarining istalgan kartalariga xizmat koʻrsatish imkonini beradi

Tijorat bankining tashkiliy tuzilishi
Tarixiy taraqqiyot davomida banklar mablaglarni yigish, saqlab
berish, kredit-hisob va boshqa turli xil vositachilik operatsiyalarini bajarib kelganliklari sabab, banklar kredit muassasa bolib, foyda olishmaqsadida bank barcha risklarni oziga qabul qilgan holda operatsiyalarini amalga oshiradi. O’zbekiston Respublikasining 1996-yil 26-aprelda qabul qilingan ―Banklar va bank faoliyati togrisida»giqonunining 1-moddasiga asosan «Bank – tijorat tashkiloti bo„lib»,
bank faoliyati deb hisoblanadigan quyidagi faoliyat turlari majmuyiniamalga oshiradigan, ya‘ni:
-yuridik va jismoniy shaxslardan omonatlar qabul qilish hamdaqabul qilingan mablag’lardan tavakkal qilib kredit berish yoki investitsiyalash uchun foydalanish;
- to’ovlarni amalga oshirish bilan shug’ullanuvchi yuridik shaxsdir.
Demak, bank barcha riskni o’z zimmasiga olib, yuridik va jismoniyshaxslarning pul mablag’larini jallb qilib, bank resurslarini tashkil qilganholda, bu mablag’larni muddatida qaytarib berish, muddatlilik, to'lov vata‘minlash shartlari asosida o’z nomidan ularni joylashtiradi hamdayuridik va jismoniy shaxslar o’rtasidagi hisob-kitob va vositachilik operatsiyalarini olib boruvchi kredit muassasa hisoblanadi.

Orient Finance Tijorat banklarining faoliyatini korxona faoliyatiga shu jihatdan o’xshatish mumkinki, tijorat banklari ham korxonalar singari o’z faoliyatining o’z daromadini ko’paytirishga qaratadi, Lekin korxonalar faoliyatidan farqli ravishda banklar shu asosida, birinchidan, o’z ta‘sischilari – aksiyadorlarining manfaatlarini, ikkinchidan, o’z mijozlarining manfaatlarini himoya qilishni ta‘minlaydi.

Shuningdek, tijorat banklari ssuda kapitali harakatini amalga oshiradi va shu asosda bank o’z aksiyadorlariga, paychilariga foyda olishni ta‘minlaydi.
Orient Finance Tijorat banklari bank tizimining muhim bo’g’ini bo’lib, kredit resurslarining asosiy qismi shu banklarda yig’iladi va bu banklar yuridikmuddatga amalga oshiriladi. Ta‘minotsiz kredit mablag’lari va ungahisoblangan foizlar qarzdor bank tomonidan kredit shartnomasidabelgilangan muddatlarda qaytarilishi lozim. Bunda qarzdor bank ta‘minotsiz kreditni muddatidan oldin to’liq yoki qisman qaytarishiMumkin. Bu holda tijorat banki tomonidan ta‘minotsiz kreditlarBo’yicha foizlar faqat kreditdan foydalanilgan davr uchun hisoblanadi vato’lanadi.
Qarz oluvchi bankka ajratiladigan ta‘minotsiz kreditlarning maksimal miqdori qarz oluvchi bankning milliy valyutadagi hisob varaqlar bo’yicha majburiyatlarining qoldiqlari jami summasining 30 foizidan oshmasligi (bundan vasiylik o’rnatilgan qarzdor banklar mustasno) lozim.
Kredit shartnomasida ko’rsatib o’tilgan sanada ta‘minotsiz kreditmablag'lari qarz oluvchi bankningmarkaziy bankdagi vakillik hisobvarag’iga o’tkazib beriladi.
Qarzdor bank (Markaziy bank oldida ta‘minotsiz kreditlar bo‗yicha Majburiyatga ega bo’lgan bank) ta‘minotsiz kreditdan foydalanish Davrida quyida keltirilgan shartlarni bir vaqtning o’zida bajargan Taqdirda unga kredit (faktoring, lizing) ajratish bilan bog’liq operatsiyalarni amalga oshirishga quyidagi holatlarda yo’l qo’yiladi:

1. 
   kredit qo’yilmalari qoldig’ini kredit shartnomasi imzolangankun holatidagiga nisbatan oshirmaslik;
   
2. 
   ta‘minotsiz kreditdan foydalanish davrida lahzali likvidlilik koeffitsiyentini ketma-ket uch marta Markaziy bank tomonidan belgilangan minimal talabdan kamayib ketishiga yo’l qo’ymaslik;
   
3. 
   qarzdor bankning moliyaviy ahvolini, shu jumladan, likvidlilikholatini yaxshilash bo’yicha chora-tadbirlar rejasini ijro etishda ijobiytomonga sezilarli o’zgarishning yuzaga kelishi.
   

Qarzdor bankning ta‘minotsiz kreditdan foydalanish davridayuqorida keltirilgan operatsiyalardan tashqari barcha aktiv operatsiyalar to’xtatiladi.
Markaziy bank mijozlarning to’lov hujjatlarining uzluksiz ijrosini Ta‘minlamagan va ta‘minotsiz kreditni qaytarishga doir o’zMajburiyatlarini lozim darajada bajarmagan qarzdor bankka nisbatan vasiylik o’rnatishga haqli.
Orrient Finance Tijorat banklari va hukumat O’zbekiston Respublikasi Markaziy Bankining asosiy mijozlaridir. boshqacha aytganda, O’zbekistonRespublikasi Markaziy banki banklarning banki hisoblanadi. Tijoratbanklari O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankidagi o’z hisob varaqlaridan o’zaro hisob-kitoblar uchun foydalanadilar va undan tashqarinaqd pul zarur bo’lganda ham ular Markaziy bankka murojaat qilishadi.
Orient Finance Tijorat banklarining tashkiliy tuzilishini respublika aksiyadorlik Tijorat banki misolida quyidagi ko’rish mumkin.
O’zbekiston Respublikasining aksariyat yetakchi aksioner tijorat Banki bugungi kunda o’z tarkibida viloyat boshqarmasi, tuman Bo’limlari va mini-banklar sifatida faoliyat yuritmoqda.
Keltirilgan bankning tashkiliy tuzilishi aksariyat banklar uchun o’xshash bo’lib tijorat banklarining joylashish o’rni, xizmat ko’rsatadigan mijozlarning faoliyati xususiyatlaridan kelib chiqib ba‘zi bir o’zgarishlar bo’lishi mumkin.
Orient Finance Tijorat banklariga kredit berishning eng ko’p tarqalgan bu turibanklarni qayta moliyaviy ta‘minlash deb yuritiladi va u «O’zbekistonRespublikasi Markaziy banki to’g’risida»gi qonunning 30-moddasigaasosan amalga oshiriladi.


O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan tijoratbanklariga ta‟minotsiz kreditlarni berish ⁷O’zbekiston RespublikasiMarkaziy banki boshqaruvining 2017-yil 17-iyundagi 13/1-son qarorigava jismoniy shaxslarga kreditlar beradi hamda boshqa qator xizmatlarni ko’rsatadilar.
Bank shunday korxonaki, unda xomashyo bo’lib depozit va boshqa pul qo’yilmalari hisoblansaoxirgi tovar – bu berilgan ssudalar. Depozit va qo’yilmalar jalb qilingan qarz pul mablag’lari, berilgan ssudalar esa joylashtirilgan mablag’lar hisoblanadi.
Tijorat bankining oliy organi aksiyadorlarning umumiy yig’ilishihisoblanadi. Bu yig’ilishlarda aksiyadorlarning vakillari va aksiyadorkorxonalarning rahbarlari ishtirok etadi. Aksiyadorlarning umumiy
Yig’ilishi ko’rib chiqishga qo’yilgan masalalar bo’yicha qaror qabul qilish uchun aksiyadorlarning kamida 3/4 qismi ishtirok qilishi lozim.
Bank boshqaruv majlisi doimo o’tkaziladi va majlislarda qabul qilinadigan qarorlar berilgan ovoz soniga qarab hal etiladi. Ovozlartengligida bank boshqaruvchisining ovozi hal etuvchi hisoblanadi. Agar
boshqaruv a‘zolari yoki boshqaruv raisi boshqaruv qabul qilgan qaroriga norozi bo’lsa, ular o’z fikr va mulohazalarini kengash yoki aksiyadorlar umumiy yig'ilishiga bildirishlari mumkin.
Banklar faoliyatini tartibga solish va ularni nazorat qilishdan asosiymaqsad «O’zbekiston Respublikasining Markaziy banki to’g’risida»giqonunning 50-moddasiga muvofiq bank tizimining barqarorliginita‘minlash, omonatchi va kreditorlar manfaatlarini himoya qilishdan iborat.
Tijorat banklari yuqorida keltirilgan funksiyalar asosida quyidagi operatsiyalarni bajaradi:

• 
  Passive operatsiyalar;
  
• 
  Active operatsiyalar;
  
• 
  bank xizmatlari va vositachilik operatsiyalari;
  
• 
  bankning o’z mablag’lari hisobidan amalga oshiradiganoperatsiyalari va boshqa turdagi operatsiyalarni bajaradilar.
  

Tijorat banklarining mohiyati va ularning faoliyat ko’rsatish asoslari ular faoliyatini tashkil qilishning quyidagi asosiy tamoyillaridao’z ifodasini topadi:

1.Tijorat banklarining kredit resurslarini yaratishda chetdan jalb qilingan resurslarga tayanib ishlash tamoyili.
2.Tijorat banklarining haqiqatda mavjud mablag’lar chegarasidaxizmat ko’rsatish.
3.Bank faoliyatining to’la iqtisodiy mustaqilligi.
4.Banklar faoliyatining tijorat tavsifi.
5.Mijozlar manfaatini himoya qilish.
6.Banklarning daromadligi va ular faoliyatining universallashuvi.
Tijorat banklarining jalb qilingan mablag’lar doirasida kredit resurslarini tashkil qilish va ishlash tamoyili bank faoliyatining poydevoriHisoblanib, uning depozit va omonatlar jalb qilishga bo’lgan qiziqishlarini oshiradi, passivlarni jalb qilish bo’yicha raqobat muhitining yuzagaKelishiga asos bo’ladi. Undan tashqari chetdan jalb qilingan va qo’yilganmablag'lar mutanosibligi banklarda depozitlarni jalb etishga qiziqishnikuchaytiradi va bu mablag’lardan unumli foydalanishga asos yaratadi.
Tijorat bankining ikkinchi va asosiy tamoyillaridan biri haqiqatdamavjud bo’lgan mablag’lar chegarasida xizmat ko„rsatishdir. Tijoratbanki boshqa bank vakillik hisob raqamiga naqd pulsiz to’lovni amalgaoshirish, boshqalarga kredit xizmatini ko’rsatish va vakillik hisobvarag’ida qolgan qoldiq chegarasida naqd pullik operatsiyalarni bajarishi mumkin. Tijorat banklarining haqiqatda mavjud mablag’lar chegarasidafaoliyat ko’rsatishi deganda, bankning nafaqat o’z resurs va kredit qo’yilmalarining mutanosibligi, balki bankning aktivlari bilan uning jalbqilingan mablag’lari o’rtasidagi mutanosibligini ta‘minlashi tushuniladi. Bunda, avvalambor, passivlar va aktivlar muddatlarining bir xilligi inobatga olinishi lozim. Binobarin, agar bank mablag’larni qisqa muddatgajalb etgan bo’lsa va bu mablag’larni uzoq muddatli ssudalarga joylashtirsa, bankning majburiyatlari bo’yicha to’lovlarni o’z vaqtida amalga oshira olishi bir muncha muammolar bilan bog’liq bo’lishi, bu esa,o’z navbatida, bankning moliyaviy holatiga salbiy ta‘sir ko’rsatishimumkin.




Orient Finance Tijorat bankining passive operatsiyalari.


Passivlar va aktivlar bo’yicha majburiyatlarni boshqarish bankningMuhim vazifalaridan hisoblanadi. Mablag’larni jalb qilish yoki ularniJoylashtirish bilan bog’liq operatsiyalarning har ikkalasi ham banklar
faoliyatida muhim ahamiyatga ega. Ularni samarali tashkil qilish banklarFaoliyatida yuqori natijalarga erishish imkonini beradi. Bank resurslari uning passiv operatsiyalari orqali shakllanadi.
Shu bois bank resurslarini shakllantirish, uning passiv hisob Raqamlari yoki aktiv-passiv hisob raqamlaridagi pul mablag’larini ko’paytirish bilan bog’liq operatsiyalar banklarning passivoperatsiyalari deyiladi.
Orient Finance Tijorat banklari moliyaviy resurslarini boshqarishda asosiy e‘tibor bank balansi passividagi mablag’larning manbalariga qaratiladi. Ushbumablag’lar ikkita yirik guruhga – majburiyatlar va kapitalga bo’linadi.