Тошкет давлат иқтисодиёт университети
Download 466.5 Kb.
|
курс иши корхона 2019янги
|
Xonadon ichidagi suv sarfining eng kam miqdori – kommunal
xo‘jaligida foydalaniladigan iqtisodiy kategoriya bo‘lib, undan uy-joy xo‘jaligida foydalanishning eng ko‘p uchraydigan asosiy turlari hisoblanib, u iste’mol qilish, ovqat tayѐrlash, yuvinish, kir yuvish va uylarning tozaligini ta’minlash va boshqa xonadondagi eh’tiѐjlarni qondirish maqsadida sarflanadigan suv miqdori yig‘indisidan tashkil topadi. Turarjoy binolariga suv yetkazib berish tizimi aholi yashaydigan hududning hamda alohida binoning, obodonlashtirilganlik darajasiga va eng avvalo, aholiga kommunal-maishiy xizmat ko‘rsatish sohasining rivojlanganlik darajasi hamda tabiiy-iqlim sharoitiga bog‘liq. Turar joy binolaridagi suv sarfi suvning sarflanish mohiyatidan kelib chiqib bir necha tarkibiy guruhlarga bo‘linadi: Birinchi guruhga suvning foydali sarfi ko‘rsatkichlari kiradi; Suv iste’molining ikkinchi guruh tarkibiy ko‘rsatkichlarini suvdan nooqilona foydalanish hisobidan yuzaga keluvchi sarf-xarajatlar tashkil etib, u suv ta’minoti tizimida ta’minlanishi zarur bo‘lgan bosimning me’ѐrdan oshib ketishi oqibatida yuzaga keladi; Suv sarfining uchinchi guruhini turarjoy binolarining suv ta’minoti tizimida foydalaniladigan yuvish bakchalari va boshqa suv ta’minoti santexnika jihozlaridan suv sizishi oqibatida kelib chiqadigan yo‘qotishlar tashkil etadi. Aholining suv iste’mol qilish me’ѐrlari monitoring asosida har bir bino bo‘yicha alohida, uning obodonlashtirilganlik, qulay va shinamlik darajasi, binoning qavatlari soni va aholi zichligiga qarab aniqlanadi. Xususiy uy-joy mulkdorlari shirkatida turarjoy binolari soni kam bo‘lganligi uchun har bir turarjoy binosi uchun suv sarfi me’ѐrini alohida hisoblash hamda suvdan foydalanish samaradorligini oshirish bo‘yicha choralar ko‘rish imkoniyati mavjud. Suvning iste’mol qilish me’ѐrlarni suv ta’minoti korxonalari, suvdan foydalanish bo‘yicha ma’sul tashkilotlar va iste’molchilar hamkorlikda ishlab chiqadilar. Hududda suv sarfi me’ѐrini aniqlash uchun monitoring o‘tkazilishi lozim bo‘lgan obodonlashtirilganlik darajasi bir xil turarjoy binolarining umumiy soni 30 tadan kam bo‘lmasligi lozim. Bunga sabab har bir ko‘rsatkichni aniqlash uchun shu ko‘rsatkichni aniqlash maqsadida o‘rganiladigan manbalar soni o‘ntadan kam bo‘lmasligi lozim. Agar, aholi yashaydigan hududdagi obodonlashtirish darajasi bir xil binolarning umumiy soni 30 tadan kam bo‘lsa o‘lchash ishlari shu hududdagi hamma binolarda amalga oshirilmog‘i lozim. O‘lchash ishlarini olib borish uchun tanlab olingan binolarda suv ta’minotida uzilishlar bo‘lmasligi, ularda tegishli kalibrlardagi suv sarfini hisobga olish asboblari o‘rnatilgan bo‘lishi kerak. Suv ta’minoti tizimida o‘rnatilgan kalibrning mosligi tungi suv sarfi bo‘yicha tekshirilishi mumkin. Aholining uy-joy xo‘jaligida suvni oqilona iste’mol qilish darajasi uy ichidagi suv ta’minoti quvurlaridan amalda sarf bo‘laѐtgan suvni, suv ta’minoti tizimida suvni kirish joylarida o‘rnatilgan suv sarfini o‘lchash asbobining ko‘rsatgichlari bo‘yicha batafsil o‘rganish va tahlil qilish yo‘li bilan aniqlanadi. Turarjoy binolarida suv iste’moli hajmining o‘ziga xos xususiyati shundan iboratki, ish kunlari, dam olish kunlari hamda yilning turli mavsumlarida aholining uy-joy xo‘jaligida suv ishlatilishida katta tafovut hosil bo‘ladi. SHu sababli o‘lchash ishlari yilning turli mavsumlarida bir oy mobaynida uzluksiz, bino (binolar)dagi suv quvurlarining kirish tarmoqlaridagi suv o‘lchash uzellarida ishlab turgan suvni hisobga olish asboblariga o‘rnatilgan istalgan turdagi o‘zi qayd qiluvchi asboblar (schetchiklar) ѐrdamida amalga oshiriladi. Monitoring jaraѐnida suv iste’moli hajmiga ta’sir ko‘rsatuvchi uch omil: tungi suv sarfi, suvni samarali bosim ostida ta’minlanishi va aholi zichligining suv iste’moliga ta’siri baholanadi. Har bir monitoring o‘tkazish uchun tanlab olingan bino bo‘yicha olingan ma’lumotlar to‘planib, jadval ko‘rinishida bir tizimga keltiriladi. Normativlar - haѐt faoliyatini ta’minlash uchun aholi tomonidan xizmatlardan foydalanishning eng kam darajasi turlicha qulaylikdagi va tipdagi uy-joy fondi uchun ishlab chiqiladi. Bular uy-joyning umumiy maydoni doirasida aholi uchun zarur bo‘lgan kommunal xizmatlardan foydalanishning joriy davrdagi eng kam hajmini tavsiflovchi ko‘rsatkichlar guruhi bo‘lib hisoblanadi. Normativlar darajasi o‘zgaruvchan miqdor bo‘lib, ijtimoiyiqtisodiy vaziyatga, demografik tusdagi o‘zgarishlarga bog‘liq bo‘ladi va vaqti-vaqti bilan, biroq har chorakda ko‘pi bilan bir marta qayta ko‘rib chiqilishi kerak. Davriy normativlar miqdori Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari tomonidan ishlab chiqiladi va tasdiqlanadi. Suv iste’mol qilish normativi aholining fiziologik, sanitariyagigienik, xo‘jalik ehtiѐjlarini qondirish bilan bog‘liq bo‘lgan kvartira ichki suv sarflari, shuningdek, uy-joy fondi doirasida kvartiradan tashqaridagi suv sarflari va ichki sanitariya-texnika asbob-uskunalari tizimlarida isrof bo‘ladigan suv miqdori. Suv iste’mol qilish normativi turmushda suvdan foydalanishning quyidagi asosiy turlari bo‘yicha bir kishiga litr/sutka hisobidagi suv sarfidan shakllanadi (taxminiy ma’lumotlar): 2.1-jadval. Xonadonda suvdan foydalanishning asosiy turlari
Iste’mol qilinadigan suv miqdori Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari tomonidan tasdiqlangan suv iste’mol qilish normalari bo‘yicha, kvartira suv o‘lchagichlari mavjud bo‘lgan taqdirda esa ularning ko‘rsatkichlari bo‘yicha aniqlanadi. 2.3-jadval.O‘zbekiston Respublikasi uy-joy fondida aholining xo‘jalik-ichimlik suv ehtiѐjlari uchun suv iste’mol qilishning normativlari
YUqorida keltirilgan normativlar asosida o‘tkazilgan monitoringlar natijasiga ko‘ra hozirgi kunda (2009 yil aprel holatida) Toshkent shahrida turarjoy binolarida aholi jon boshiga sarflanadigan suv me’ѐri 330 litrni tashkil etmoqda. Jadval ma’lumoti asosida suvdan foydalanish bo‘yicha to‘lov qiymati amalda qo‘llanilmoqda. 2. Oqova suvni chetlashtirish xizmatidan foydalanish me’ѐrlari Oqovasuv quvuri xizmatidan foydalanish me’ѐrlari bir yashovchi hisobiga to‘g‘ri keladigan sutkali o‘rtacha oqova suvlar miqdori bilan o‘lchanadi. Oqova suvlarni sutkalik o‘rtacha suv chetlatish me’ѐrlari tajriba o‘tkazib aniqlanadi va uylarning qulay-shinamlik darajasiga, shuningdek iqlim, santariya-gigiena va boshqa mahalliy sharoitga qarab aniqlanadi. Aholi yashaydigan joylarning suv chetlatish me’ѐrlarini aniqlashda sovuq va issiq suv bilan ta’minlash me’ѐrlari asos qilib olinadi. Turar joy binolarining oqova suvlarini sutkalik o‘rtacha (bir yil uchun) suv iste’moliga (sug‘orishga suv sarfi hisobga olinmaydi) teng qilib olinadi. Suvni chetlatish me’ѐrlarini ovqat tayѐrlash xona va hududlarni tozalash, dov-daraxtlarni sug‘orish va boshqa ishlarda yo‘qoladigan, oqovaquvurga tushmaydigan bir kishiga teng suv sarfini, bundan tashqari, aholi tomonidan suv ta’minotidagi suv iste’moli me’ѐrlarining taxminan 30% iga teng miqdorda iste’mol qilinadigan issiq suvni chiqarib tashlagan holda suv iste’moli me’ѐri darajasida qabul qilish lozim. Sutkasiga (oyiga) 1 kishi hisobiga suvni chetlatish me’ѐrlari (m3da) uylarning sanitariya texnikasi bilan jihozlanganlik darajasiga qarab tabaqalashtirilgan tarzda belgilanadi. Suvni chetlatish me’ѐrlarini tabaqalanishi uylarning sanitariya texnikasi bilan jihozlanganlik darajasiga qarab, suv iste’mol qilish me’ѐrlarining tabaqalanishi bilan bir xilda bo‘ladi va u yuqoridagi jadvalda keltirilgan. Download 466.5 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||