Tovboyev A. N., Ndktu «Energetika» kafedrasi dotsenti, t f. n Togʹayev I. B

RQM ning asosiy texnik xarakteristikasi va parametrlari

Nominal chastota, Hz	50
Nominal kuchlanish, kV	242
Ruxsat etilgan ishlash kuchlanishi, kV	252
Nominal kuchlanishda RQM ning nominal quvvati, Mvar	100
5 % dan 100 % gacha RQM ning yig‘ilish quvvat vaqti, s	0.3
Kuchlanish diapazonining o‘zgarishi bo‘yicha, kV	210....252
Quvvat diapazonining o‘zgarishi bo‘yicha, Mvar	-100...+100

So‘nggi paytlarda rivojlangan mamlakatlarda elektr energetikasining rivojlanishi energiya tizimlarining samaradorligini yanada oshirish, tarmoq ob’yektlarini qurish va ulardan foydalanish xarajatlarini kamaytirish, elektr ta'minotining ishonchliligini oshirish uchun eng yangi texnologiyalarni intensiv izlash bilan tavsiflanadi va energiya xavfsizligini oshirish, shuningdek, ekologik ko‘rsatkichlarni yaxshilashni o‘z ichiga oladi. An’anaviy texnologiyalar ko‘p hollarda o‘zini qoniqtirdi, va tizimni yanada muvaffaqiyatli rivojlantirish uchun faqat zamonaviy texnologik vositalar, qurilmalar va tizimlar majmuasidan foydalangan holda eng yangi texnik yechimlar asosida amalga oshirilishi mumkin ekanligini ko‘rsatdi. Elektr energiyasini uzatish va taqsimlash usullarini takomillashtirish, tizimning ish rejimlarini boshqarish, qurilish va ekspluatatsiya xarajatlarini kamaytirish dolzarb vazifadir [3].

Hozirgi vaqtda ishlatiladigan elektr uzatish tizimlari har doim ham zarur talablarga javob bermasligi, asosan quvvatning yetarli emasligi, nomukammal boshqaruv tizimlarining mustaqil emasligi, umumiy xarajatlar va moddiy ekologik ta’sirlar tufayli ekanligini ko‘rsatildi. So‘nggi yillarda amalga oshirilgan bir qator ishlarda energiya tizimlarini shakllantirish uchun elektr tarmoqlarini qurishda eng samarali elektr uzatish liniyalaridan foydalangan holda kam xarajatli havo liniyalari asosida ishlab chiqarilgan yangi turdagi qurilmalardan foydalanish ekanligi ko‘rsatildi va eng yangi tartibga solish vositalari ishlab chiqarildi. Bunday elektr uzatish liniyalari yangi avlod quvvatining kichik boshqariladigan elektr uzatish liniyalari deb ataladi. Ushbu elektr uzatish liniyalarining quvvatining oshishi xususiyatlari ularning yangi qulay loyixalari va boshqarish qobiliyati – zamonaviy boshqaruv qurilmalaridan foydalanish tufayli qo‘lga kiritildi. Reaktiv quvvatni to‘g‘ri taqsimlash va kuchlanish rejimlarini bir foizga yaxshilash tufayli energiya tizimlarida elektr energiyasi yo‘qotishlarini kamaytirish katta moliyaviy resurslarni tejaydi. Havo elektr uzatish liniyalar bo‘ylab reaktiv quvvatni taqsimlashning o‘zgarishi tufayli elektr tarmog‘ining ish rejimining parametrlarini sezilarli darajada optimallashtirish va takomillashtirish mavjud (kuchlanish qiymatlari oshadi, liniyalardagi tok kuchi kamayadi). Elektr energiyasi sifati har qanday elektr tarmog‘ida, ayniqsa elektr energiyasi iste’molchilari uchun juda muhimdir. Elektr energiyasining sifati quvvat manbaining mavjudligini, kuchlanishning chastotasi va kattaligini, shuningdek quvvat manbaining signal shaklining xususiyatlarini o‘z ichiga oladi. Quvvat manbai kuchlanish va chastotaning maqbul, barqaror qiymatlarida doimiy bo‘lsa, quvvat sifatli deb ta'riflanadi va tekis sinuoidal grafik shakliga ega bo‘ladi [4]. Yuqoridagi barcha kompensatsiyalovchi vositalarni 2-jadvalda keltirilgan.
2-jadval