Traktorlar va avtomobillar nazariyasi

P_{ilgmin =} (2.2)
Hisoblangan traktor ishlashi kerak bo`lgan ilgakdagi tortish kuchlarining chegaralarini bilib, turli xil zonalar uchun qishloq xo`jaligi mashinalarining tegishli to`plamini tanlash mumkin.


2.1.2 TRAKTOR MASSASINI HISOBLASH

Traktor massasi quyidagi turlarga ajratiladi:

- traktorning konstruktiv massasi m_o - ya'ni traktorning loyihalangan massasi, bunda yonilg’i baki, sovutish tizimi, moylash va gidravlik tizimlariga suyug’lik materiallari to`ldirilmagan, traktor haydovchisi massasi, asbob-uskunalar, qo`shimcha uskunalar va ballast yuklar o`rnatilmagan xolatdagi traktorning massasi, kg;
- konstruktiv massaga teng bo`lgan minimal m_min -ekspluatatsion massasi, kg;
- ortiqcha to`ldirish materiallari, asbob-uskunalar va traktor haydovchisining massasi, kg;
- traktorning maxsimal ekspluatatsion massasi m_max - traktorning minimal ekspluatatsion massasi m_min va unga qo`shimcha u yoki bu turdagi ballast yuk bo`lib, u trakror yuritgichini erga ilashih og'irligini oshirish uchun ishlatilishi mumkin bo`lgan massa, kg.
Traktorning konstruktiv massasi iloji boricha kamaytirilishi kerak, chunki bu texnik jihatdan mumkin va iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiqdir.
Traktorlarning konstruktiv massasini kamaytirishning asosiy usullari yig'ma birlikmalari va umuman traktor parametrlarini optimallashtirish, mexanik tavsifi yuqori bo`lgan an'anaviy materiallardan foydalanish, plastmassa, metall-keramikadan foydalanish, ishlab chiqarishda eng yangi texnologiyalardan foydalanish va h.k. Ko`proq yoki kamroq aniq konstruktiv massani faqat haqiqiy konstruksiyada hisoblash mumkin. Kurs ishini bajarayotganda, uning qiymatini zamonaviy tanlangan prototip traktorlarning ko`rsatkichlariga e'tibor qaratib olinadi (2-ilova).
Prototip traktorni tanlash uchun asos qilib vazifaga muvofiq traktorning tortish sinfidan tanlanadi.
O`quv hisob-kitoblari uchun yetarli aniqlik bilan traktorining minimal ish og'irligi olinishi mumkin m_min (kg):


m_min = (1,05…1,1) ∙ m₀ (2.3)

Traktorning maksimal ekspluatatsion massasi shunday tanlanadiki, traktor tegishli sharoitlarda tortish kryukida nominal yuk bilan ishlaganda, traktorning er bilan ilashish og'irligi (g'ildirakli traktor uchun - bu yetaklovchi g'ildiraklariga tushadigan og'irlik) yetaklovchi g'ildiraklarining (zanjirining) ruxsat etilgan shataksirashini ta'minlash uchun etarli bo`lishi kerak.

Traktorining maksimal ekspluatatsion massasini m_max (kg) hisoblash quyidagi formulalar bo`yicha amalga oshiriladi:
- 4x2 g'ildirakli traktor uchun:


m_max = (2.4)

- 4x4 g'ildirakli traktor (lк = 1) va zanjirli traktor uchun:

m_max = (2.5)

bu yerda - traktorning ilashish og'irligidan foydalanish koeffitsiyentining ruxsat etilgan qiymati. G'ildirakli traktorlar uchun = 0,5…0,65; zanjirli traktorlar uchun = 0,55…0,65;
K_p - traktorning ortiqcha yuk bilan mumkin bo`lgan tortish kuchi koeffitsiyenti. U ish jarayonida tortish qarshiligining sezilarli tebranishlari mavjudligini hisobga oladi. Ko`pgina dala operatsiyalari uchun K_p = 1,27 ...1,53 Traktorning tortish sinfi qanchalik baland bo`lsa, K<sub>p</sub> qiymati shunchalik past bo`ladi.
-yetaklovchi g'ildiraklarining yuklanish koeffitsiyenti;
-dumalashga qarshilik koeffitsiyenti;
g-erkin tushish tezlashishi, m/s².
(2.4), (2.5) formulalar bo`yicha hisob – kitoblar uchun 4x2 traktorlar uchun l<sub>к</sub>= 0,75…0,80 olamiz va ang’izdagi g'ildirakli traktorlar uchun dumalashga qarshilik koeffitsiyentining qiymati = 0,12, zanjirli traktorlar uchun – =0,08.
(2.1), (2.2), (2.4), (2.5) formulalarda P<sub>krn</sub> qiymati N da hisoblanadi.
Agar m<sub>max</sub> ning maksimal ekspluatatsion massasi minimal m<sub>min</sub> dan katta bo`lsa, biz balastning kerakli massasini m_b (kg) hisoblaymiz:


m_b = (m_max -m_min) (2.6)
Ushbu balast traktorning ilashish og'irligini oshirish uchun ishlatiladi. Agar m_max ning maksimal ekspluatatsion massasi minimal m_min dan kam bo`lsa, unda keyingi hisob-kitoblar uchun m_max = m_min deb qabul qilamiz.