Transport-ekspeditsion xizmatlar asoslari

Nazorat savollari
1. Transport jarayoni va transport-ekspeditorlik xizmat ko‘rsatish o‘zaro
qanday bog‘langan?
2. Qaysi asosiy transport-ekspeditorlik operatsiyalar va xizmatlar yuklarni
etkazib berishning transport jarayoniga mos keladi?
3. Transport-ekspeditorlik faoliyat qanday rivojlangan?
4. Ekspeditorlar va agentlarning faoliyatini qaysi birlashmalar va
assotsiatsiyalar tartibga soladi?
5. Ekspeditor qanday fazilatlarga ega bo‘lishi lozim?

---

17
3-mavzu. HAR XIL TRANSPORT TURLARIDA YUKLARNI
TASHISHDA HUJJATLARNI RASMIYLASHTIRISH
Reja:
1.
Transport-ekspeditorlik shartnomasi
2.
Transport agentlik shartnomasi
3. Oldi-sotdi shartnomasi
4. Har hil transport turlarida qo`llaniladigan transport hujjatlari
5.Tovar bilan jo`natiladigan hujjatlar
Tayanchiboralar:eksport, 
import, 
ombor,yukniortish, 
harajatlar,
bojhonato`lovlari, 
yuklarnisaqlash,agentlikshartnomasi,hisobkartochkalari,
agentlikfirmasi,fitosanitarsertifikat, schet-faktura, yukmanifesti, bordero.
Transport-ekspeditorlikshartnomasi
Transport ekspeditsiyasining shartnomasi – bu ikki tomonlama shartnoma
tuzuvchilarning, ya’ni bir tomon ekspeditor – haq to`lovchi, ikkinchi tomon mijoz
(yuk jo`natuvchi yoki qabul qiluvchi) yuklarn tashish bilan bog`liq xizmatlarni
bajaruvchi yoki tashkil etuvchi majburiyatini oladi.
Avtomobil transportida yuk tashish qoidalariga binoan transport
ekspeditsiyasiningshartnomapredmetigako`raekspeditorquyidagixizmatlarniko`rsat
adi:
- Ekspeditoryokimijoztomonidantanlabolingantransportvamarshrutdayuklarnit
ashishnitashkiletish;
- o`znomidanyokimijoznomidanyuktashishshartnomasinituzish;
- yuknitashishgaoldindantayyorgarlikishlarinibajarish;
- transportdayukningustiniyopishvositalariniberish;
- omborichidayuklargaqaytaishlovberish;
- yuknijo`natishnivaqabulqilibolishnita’minlash;
- eksportvaimporthujjatlariniolish;
- bojhonavaboshqarasmiyishlarnibajarish;
- yukningmiqdorivaholatinitekshirish;
- yukniortishvatushirish;
- mijozgayuklatilganbojhonato`lovlarivaboshqaharajatlarnito`lash;

---

18
- yuklarnisaqlash;
- belgilanganpunktdayuklarniolish;
- tashishdavomidayuklarnikuzatishvaqo`riqlabborish;
- yukjo`natuvchiningtashishrejasinibajarishiuchunhisobkartochkalariniyuritish
vaboshqalar.
Transport ekspeditsiyasiningshartnomasiyozmaravishdaolibboriladi. Agar
ekspeditorga uning majburiyatini bajarishga ishonchnoma zarur bo`lsa, unda mijoz
ma’lum bir shaklda yoki ihtiyoriy shaklda ishonchnoma berishga majbur.
Shuningdek, mijoz yuklarning hususiyati va tashish sharoitlari,
ekspeditorning majburiyatlari haqidagi boshqa ahborotlarni ham berish zarur. O`z
navbatida ekspeditor olingan ahborotlardagi kamchiliklar haqida habar berishi
hamda qo`shimcha ma’lumotlarso`rashgamajbur.
Agar mijoz kerakli ma’lumotlarni to`liq bermasa, ekspeditor o`z ishini
boshlashga haqqi bo`lmaydi yoki yetarli darajada taqdim etilmasa va bu zarar
keltiradigan bo`lsa, unda mijoz bu zararni qoplashga majbur hisoblanadi.
Ekspeditsiya shartnomasida ko`rsatilgan majburiyatlarini to`liq yoki yetarli
darajada bajarmagan ekspeditor qoidaga binoan mijozga etkazilgan zararning
o`rnini to`ldirishi kerak.