Transport-ekspeditsion xizmatlar asoslari

Transport xizmati ko`rsatish deganda ,yuk jo`natuvchidan qabul qiluvchiga
yuklarni etkazib berish ortish-tushirish ishlarini bajarish tushuniladi.
Ekspeditorlik xizmat ko`rsatish – yuklarni tayyorlov-yakunlov,
omborlashtirish va ekspeditorlik xizmatlarni o`z ichiga oluvchi yuklarni o`z
vaqtida hamda sifatli tashishni ta’minlash bilan bog`liq faoliyatlar majmui.
Vositachilik – bu birinchi navbatda yuklarni qabul qiluvchiga etkazib berishga
yo`naltirilgan tashkiliy, maslahat, tahlil va ahborot xizmati ko`rsatishdir.
Transport-ekspeditorlik xizmati ko`rsatuvchilar
Transport-ekspeditorlik xizmatlar bozorida uning asosiy ishtirokchilari va
sub’ektlariini aniqlash lozim bo`ladi.
Barcha TEXK sub’ektlarini uchta asosiy guruhga ajratish mumkin:
Ø Davlat organlari;
Ø Transport xizmat iishtirokchilari;
Ø Tashish jarayonida xizmat ko`rsatuvchi korhonalar.
Tashish jarayonida xizmat ko`rsatuvchi korhonalar: tashuvchilar, transport-
ekspeditorlik, agentlik (brokerlik), transport va yuk terminallari, omborlar,
sug`urta, stividorlik, talman, konsalting, logistic va lizing kompaniyalari.
Transport-ekspeditorlik xizmatlar tasnifi.Asosiy faoliyat bilan bog`lanish
belgisiga ko`ra TEXK:
Ø Tashish faoliyati bilan shug`ullanuvchi;
Ø Tashish faoliyati bilan shug`ullanmaydigan;
Faoliyat harakteriga ko`ra:
Ø texnologik
Ø tijorat,
Ø tashish,
Ø servis ,
Ø axborot-ma’lumotlari.

---

8

---

9
TEXKningxilma-xilligikorxonalar,
yuridikvajismoniyshaxslarningma`lumbirmiqdordagitijoratbo`yich,
ishyuzasidanvaaxborotaloqalarini
,hamdaularningo`rtasidagio`zaroxuquqiymunosabatlarnianiqlaydi.
Transport-
ekspeditorligining shunday munosabatlari shaklidan biri bo`lib topshiriq
shartnomasi hisoblanadi.Bunda, topshiriq shartnomasining tomonlari yuridik va
jismoniy ishonchli shaxslar va yuridik va jismoniy ishonuvchi shaxslar
bo`ladi.Quyida 2-rasimda topshiriq shartnomasi qatnashchilarining o`zaro
munosabatlari tasvirlangan.
2-rasim.Topshiriq shartnomasi bo`yicha ishonuvchi shaxslar,
ishonchli shaxslar va uchinchi shaxslarning o`zaro munosabatlari sxemasi.
Topshiriq shartnomasi bo`yicha ishonchli shaxs ishonuvchi shaxsning
nomidan va hisobidan uning manfaatlari uchun aniq xuquqiy harakatlarni
o`zining nomidan va hisobidan jarayonlarda qatnashish majburiyatini oladi.