Transport iqtisodiyoti

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI TRANSPORT VAZIRLIGI
TOSHKENT DAVLAT TRANSPORT UNIVERSITETI


IQTISODIYOT FAKULTETI “TRANSPORT IQTISODIYOTI” KAFEDRASI
“YO'L XO'JALIGI IQTISODIYOTI” FANIDAN
KURS ISHI
Mavzu: “Yo’l qurilishda shartnoma munosobatlari va tender savdolari”

ILMIY RAHBAR: Bo’rixadjayeva M.S



BAJARDI: 109-19-guruh talabasi: Meliqo’ziyev SH.

T O SH K E N T- 2022


Mundarija

1. 
   FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR……………………….
   

Kirish
Bozor munosabatlarining respublika iqtisodiyotida asosiy oʻrin egallashi barobarida barcha tarmoqlar qatori ta’lim tizimida ham islohotlarni amalga oshirish zaruriyati tugʻildi. Ta’lim islohotlarining dastlabki bosqichida ushbu tizimning huquqiy asoslari yaratildi. Mamlakatning ishlab chiqarish qobiliyati va uning jadal taraqqiyoti har tomonlama shu mamlakatning ilmiy salohiyatiga bogʻliqligini isbotlab berdi. Ayni vaqtda ta’lim tizimi bilan ishlab chiqarish jarayonining bogʻliqligini ta’minlash zaruriyati koʻzga yaqqol tashlanmoqda. Ayniqsa, oliy ta’lim muassasalari tomonidan ushbu masalaning yechimini topish maqsadida keng qamrovli tadbirlar amalga oshirilib kelinmoqda
Avtomobil yo’l xujaligining iqtisodiyotda tutgan o’rni.Ijtimoiy va iqtisodiy muammolarga kompleks yondashuv, ularning tarmoqlararo va mintaqalararo mikiyosidagi yechimini talab kiladi. Bunday yondashuv tarmoqlararo aloqalarga boglik bulmagan uzaro bogaanishlarni xisobga olish imkonini yaratadi. Darxaqiqat, tarmoqlarning rejalarida boglovchi zanjir sifatida mikdor kursatkichlarining aloxida olingan bir tarmok miqyosida usib borishi xisobga olinadi. Kompleks yondashuvda esa iktisodiy tizim faoliyati, oralik natijalarga emas, balki pirovord natijaga erishishga yunalgan bulib, bozor talablariga karatiladi. Avtomobil yul xujaligi - texnik-iktisodiy tizim bulib, u faoliyat kursatish maksadi, tarkibiy tuzilishi, foydalaniladigan resurslar va natijalarni baxolash nuktai nazaridan karalganda, u tashish jarayonini transport kommunikatsiyalari bilan taʼminlaydi, avtomobil transporti xarakatlanuvchi tarkibining ish unumdorligini oshirish uchun zarur bulgan shart-sharoitlarni yaratadi, avtomobil yullaridagi xarakat katnovi zichligini uzgartirish, geometrik omillarga va ularni avtomobil transporti tomonidan tasarruf etilishi intensivligiga bogaik ravishda texnik-tasarruf xolatlarini taʼminlaydi.Avtomobil transporti boshka transport turlaridan bir kator uziga xos bulgan farklarga ega, xususan, unga doimo yangi yuk xajmlarining turlarini uzlashtirib borishga to’g’ri keladi. Avtomobil transportida xududiy-tarmok boshkaruvining tizimini tashkil etish iktisodiyotning bir kator tarmoklari va shaxobchalarini yagona avtomobil - yul majmuiga birlashtirishni talab kiladi. Mamlakatning avtomobil-yul majmuini rejalashtirish va boshkarish, uning faoliyat kursatishi va rivojlanishining ijtimoiy- iktisodiy xususiyatlari va barcha shaxobchalarning birligini xisobga olib, pirovard maksadni kuzlagan xolda amalga oshirishi kerak.Avtomobil yul majmui barcha elementlarining umumiy maksadi korxonalar va axolining yuklari xamda yulovchilar tashishga bulgan extiyojini kondirishdan iborat.Avtomobil - yul majmui faoliyati va rivojlanishining mezoni sifatida transportga bulgan talablarni kondirish uchun sarflanadigan ijtimoiy (jonli va buyumlashgan) mexnat mikdori kabul kilinishi mumkin.Ko’rib chikilayotgan majmuada tarmoklar orasida maʼlum bir uzaro bogaanishlar mavjud, masalan, xarakatlanuvchi kism soni bilan avtomobil yullarining transport-ekspeditsion kursatkichlari orasida, yuk tashish xajmining (maʼlum chegaralarda) usishi bilan avtomobillar ishlab chikarish urtasida, xamda yullarning umumiy uzunligi urtasidagi bogaikliklar. Avtomobil yullari zichligining ortishi tashish masofalarining kiskarishiga va shu orkali yuklarni yetkazib berish tezligining ortishiga olib keladi. Natijada bir avtokorxona (soni va tarkibi uzgarmagan xolda) kuprok xajmdagi yukni tashish imkoniyatiga ega buladi.Shunday kilib, yul xujaligini samarali olib borish, butun avtomobil - yul majmuining ishlashini, ishlab chikarish va moddiy resurslar tejamini taʼminlab, ijtimoiy ishlab chikarishning jadallashuviga, yaʼni xududlarning (birinchi navbatda kishlok xujaligi) uzlashtirilishiga, xududiy ishlab chikarish majmualarining va sanoat korxonalarining rivojlanishiga imkon yaratadi.