Transport logistikasining iqtisodiy mohiyati

www.scientificprogress.uz
 
Page 1113
moddiy shaklning yo’qligi, biroq ayni paytda tabiatdagi materiallik, chunki 
moddiy vositalar harakat jarayonida sarflanadi: harakatlanuvchi tarkib va xizmat 
ko’rsatish vositalarining eskirishi, transport sohasi xodimlarining mehnati va boshqalar; 
saqlash va toʻplash qobiliyati yoqligi, shuning uchun transportlar faqat transport 
xizmatlariga boʻlgan ehtiyojlarni qondirish uchun tashish qobiliyati va oʻtkazish 
qobiliyatiga ega boʻlishi mumkin; 
jami moddiy oqim harakati bilan bogʻliq boʻlgan qoʻshimcha transport xarajatlari, 
bu transport xarajatlari eng past darajasi, boshqa barcha narsalar teng boʻlishi uchun 
transportdan foydalanish kerak; 
muayyan joyga, hududga, mintaqaga (masalan, aloqa yo’llari joylashgan joyga va 
tegishli transport korxonalari mavjud bo’lgan joyga) ulanish. 
Ushbu xususiyatlar qurilmaga va transport logistikasi tizimining ishlashiga ta’sir 
ko’rsatadi. Moddiy oqimning asosiy xom ashyo manbasidan yakuniy iste’molga o’tish 
yo’lidagi logistika operatsiyalarining katta qismi turli xil transport vositalaridan 
foydalangan holda amalga oshiriladi. Ushbu operatsiyalarni bajarish xarajatlari umumiy 
logistika xarajatlarining 50% gacha tashkil etishi mumkun. 
Transport logistika jarayonining bir qismidir va moddiy xizmatlar ishlab 
chiqarish sohasiga tegishli. Tashish jarayonida moddiy oqimni boshqarish va yuklarni 
tashishni tashkil qilish transport logistikasi sohasidir. 
Transport logistikasi quyidagi vazifalarni hal qiladi: 
transport tizimlarini yaratish; 
turli 
transport 
turlari 
bo’yicha 
transport 
jarayonlarini 
birgalikda 
rejalashtirish(aralash transportda); 
transport-ombor jarayonining texnologik birligini ta’minlash; 
transport turi va transport vositasini tanlash; 
ratsional etkazib berish yo’nalishlarini aniqlash. 
Maqsadga ko’ra, tashqi (logistika ta’minot - tarqatish kanallarida) ichki (ichki 
ishlab chiqarish) tashish farqlanadi. Transportning har ikkala turi bir-biriga bog’langan 
va korxonaning transport tizimini tashkil qiladi. 
Maqsadga ko’ra, transportning ikkita asosiy guruhi mavjud: 
1.Umumiy foydalanishdagi transport-milliy iqtisodiyotning barcha tarmoqlari va 
aholining yuk va yo’lovchilarni tashishdagi ehtiyojlarini qondiradigan milliy 
iqtisodiyotning bir bo’lagi. Ko’pincha magistral deb ataladi. Jamoat transporti 
tushunchasi temir yo’l transporti, suv transporti (dengiz va Daryo), avtomobil, havo 
transporti va transport quvurlarini o’z ichiga oladi. 
2.Transport umumiy foydalanilmaydigan - ichki ishlab chiqarish transporti, 
shuningdek, transport vositalariga tegishli bo’lgan barcha turdagi transport vositalari, 
qoida tariqasida, har qanday ishlab chiqarish tizimlarining bir qismidir va ular ichida 
organik ravishda yozilishi kerak. Shunga ko’ra, uning ishini tashkil etish korxonada 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3 ǀ ISSUE 1 ǀ 2022 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan