Transport vazirligi toshkent davlat transport universiteti

BIRINCHI BO‘LIM

1. 
   Birinchi quyi bo‘lim
   

O‘tkazuvchanlik qobiliyati va uning turlari, dispetcherlik hududlarinng yuklanganligi, aerodromning o‘tkazuvchanlik qobiliyatiga ta’sir etuvchi omillar, havo hududidan egiluvchan foydalanish (flexible use of airspace) kabi tushunchalar haqida ma’lumotlar bering. Shuningdek, xalqaro va respublikaga oid statistikalarga murojaat qiling, mamlakatimiz hududida parvozlar jadalligining oshish ehtimolligi va istiqbollari haqida so‘z yuriting. Mazkur ma’lumotlarni internet orqali topish esa qiyinchilik tug‘dirmaydi. Mazkur quyi bo‘limdda amalga oshirgan nazariy tahlillaringiz natijasi ikkinchi quyi bo‘limda yoritilishi mumkin bo‘lgan fikrlarning asosi bo‘lsin.

2. 
   Ikkinchi quyi bo‘lim
   

O‘tkazuvchanlik qobiliyatini hisoblashning turlari va usullarini ma’lum belgilariga ko‘ra guruhlashga harakat qilib ko‘ring. Har bir guruh va usullar haqida batafsil ma’lumot bering.
O‘tkazuvchanlik qobiliyatini hisoblashning har biri turi va usulining o‘ziga hos jihatlari va kamchiliklari haqida ma’lumot berishni ham unutmang.

3. 
   Uchinchi quyi bo‘lim
   

…

2. 
   UCHISH-QO‘NISH YO‘LAGINING O‘TKAZUVCHANLIK QOBILIYATINI HISOBLASH
   

1. 
   Nazariy o‘tkazuvchanlik qobiliyati
   

O‘tkazuvchanlik qobiliyatining mazkur turi aralash uchish-qo‘nish operatsiyalari orasidagi minimal vaqt oraliqlarini inobatga olgan holda quyidagicha hisoblanadi:
1) ketma-ket uchishlar uchun:
samolyot/soat (1);
2) ketma-ket qo‘nishlar uchun:
samolyot/soat (2);
3) qo‘nishdan keyingi uchish uchun:
samolyot/soat (3);
4) uchishdan keyingi qo‘nish uchun:
samolyot/soat (4).
Kurs ishi doirasida «qo‘nish-uchish» tartibida ishlayotgan uchish-qo‘nish yo‘lagining o‘tkazuvchanlik qobiliyatini hisoblash talab etilayotgani sababli, yuqorida keltirilgan formulalardan faqatgina uchinchisini qo‘llaymiz va bunda – ketma-ket operatsiyalar (qo‘nish-uchish) orasidagi vaqt intervali bo‘lib, quyidagi formula yordamida hisoblanadi:

1. 
   ketma-ket uchishlar orasidagi interval:
   

(5);
2) ketma-ket qo‘nishlar orasidagi interval:
(6);
3) qo‘nish va undan keyingi uchish orasidagi interval:
(7);
4) uchish va undan keyingi qo‘nish orasidagi interval:
(8).
«Qo‘nish-uchish» tartibida ishlayotgan uchish-qo‘nish yo‘lagining o‘tkazuvchanlik qobiliyatini hisoblash talab etilayotgani sababli, yuqorida keltirilgan formulalardan ham faqatgina uchinchisini qo‘llaymiz va bunda - havo kemasining boshlang‘ich startdan ijroiy startga borish uchun sarflaydigan vaqti;
- ijroiy startda amalga oshiriladigan operatsiyalar uchun sarflanadigan vaqt; - havo kemasining uchish yo‘lagida yugurish vaqti; - uchish-qo‘nish yo‘lagining yon chegarasidan o‘tish uchun sarflanadigan vaqt.
Ijroiy startga borish uchun havo kemasi sarflaydigan vaqtni quyidagicha hisoblash mumkin:
(9)
bu yerda - boshlang‘ich startdan ijroiy startga borishda havo kemasi bosib o‘tadigan masofa uzunligi, - havo kemasining yerda harakatlanish tezligi (barcha turdagi havo kemalari uchun 7 m/s deb olinadi).
1-guruhga mansub havo kemalari uchun: m.
Uchish-qo‘nish yo‘lagining yon chegarasidan o‘tish uchun sarflanadigan vaqt quyidagicha hisoblanadi:
(10)
bunda – tezlik kamayishini inobatga oluvchi koeffitsient. Oddiy harakat yo‘lagi (РД) uchun = 1.


quyidagi formula bilan topiladi:
(11);
m,
Agar samolyot uchish-qo‘nish yo‘lagidan oddiy harakat yo‘lagiga kirib kelayotgan bo‘lsa, V_2рул=7 m/s, α=90⁰ deb olinadi.