Transport vositalarida ishlatiladigan nometal materiallar

1-jadval. Cho’zilishga sinaladigan namunalarning o’lchamlari 
Namuna o’lchamlari, mm 
Namuna turlari 
I 
II 
III 
IV 
V 
Umumiy uzunligi, L 
115 
150 
150 
80 
80 
Kallak eni, V 
25±1 
20±0,5 
- 
- 
11,0±0,2 
Ish qismining uzunligi, l 
33±1 
60±0,5 
- 
40±0,5 
40±0,5 
Ish qismining eni, b 
6±0,4 
10±0,5 15±0,5 
20±0,5 
- 
5±0,2 
Egri joylar radiusi, r 
14±0,5 
60 dan 
kam 
emas 
- 
6±0,2 
6±0,2 
R 
25±1 
- 
- 
- 
- 
Namuna sirtiga chizilgan belgilar 
orasidagi masofa, mashina 
qisqichlari orasiga kirmaydigan 
qismi, A 
80±1 
115±5 
100±2 
- 
52±1 
Namuna ish qismining qalinligi, h 
1....2 
3....4 
0,5...6 
- 
3....4 
Baza uzunligi, l
0
25±1 
50±0,5 5,0±1 
25±0,5 
25±0,5 
Kallak diametri, D 
- 
- 
- 
11±0,2 
- 
Ish qismining diametri, d 
- 
- 
- 
5,0±0,2 
- 

---

1-rasm. Plastmassalarni cho’zilishga sinashda ishlatiladigan namuna turlari. 
Uzish mashinalarining cho’zish tezligi har xil bo’lib, odatda u plastmassalar 
uchun 10...20 mm/min ni tashkil etadi. Ularning aniq qiymati tegishli plastmassalar 
uchun standart va texnik shartlarda keltiriladi.
Ishni bajarish tartibi. Sinash ishlari xona xaroratida olib boriladi. Namunalar 
soni bir xil materialdan beshtadan kam bo’lmasligi kerak. Sinashdan avval 
cho’ziladigan namuna ish qismining qalinligi va eni o’lchanadi va uning ko’ndalang 
kesim yuzi aniqlanadi. O’lchash namunaning kamida uchta joyidan 0,01 mm 
aniqlikkacha bajariladi. So’ngra sinalayotgan namuna mashina tutqichlari orasiga 
mahkamlanadi. Sinash vaqtida mashina tutqichlaridan biri qo’zg’almas bo’ladi. 
Odatda, uzish mashinalarining yuqorigi tutqichi qo’zg’almas, pastki tutqichi esa 
qo’zg’aluvchan bo’ladi. Qisqichlar orasiga namuna o’rnatilgandan keyin unga noldan 
namuna uzuvchi kuch hosil bo’lguncha asta – sekin oshib boradigan kuch tahsir 
ettiriladi. Keyin mashina shkalasidan namuna uzilgan vaqtdagi kuch miqdori N 
(nyuton) hisobida belgilab olinadi.
Bundan tashqari plyonkali materiallar uchun uzilish vaqtiga qadar uning 
qanchalik cho’zilganligi ham belgilab olinadi.
Hisoblash. Cho’zilishdagi uzuvchi kuchlanish σ
cho’z
va cho’zilishdagi oqish 
chegarasi σ
cho’z. oq 
– quyidagi formulalar orqali topiladi: 
h
b
Р
чуз
Р



;
MPa
h
b
Р
ок
чуз
Р
Т



.

; MPa 
Bu yerda: R
r
– namuna uzilgan vaqtdagi kuch, N; R
TR
– oqish chegarasi 
boshlanishidagi kuch, N; b – namuna ish qismiining eni, sm; h – namuna ish 
qismining qalinligi, sm. 
Natija sifatida beshta tekshirishning o’rtacha arifmetik qiymati olinadi. Namunaning 
uzilish vaqtidagi nisbiy uzayishi (ε
cho’z
) va oqish chegarasiga mos kelgan nisbiy 
uzayishi (ε
cho’z.oq
) quyidagi formulalardan topiladi: 
;
100
0



l
L
chuz
chuz
