Tropik va subtropik kengliklardagi tog‘li hududlarda havo h arorati va

Qor qoplamining qalinligi va davomiyligi (qor qoplam i m avjud bo'lgan 
kunlar soni) asosiy xarakteristikalar deb hisoblanadi.
M ànfiy haroratlarda qancha k o ‘p q o r yog‘sa va qishda iliq havo qancha 
kam kuzatilsa, qor qoplamining qalinligi shuncha katta b o ‘ladi (24-rasm ).
83

R ossiyada k o ‘p yillik m a’lu m o tlarg a ko ‘ra eng qalin q o r qoplam i K am - 

c h a tk a d a (100 sm gacha), u n in g janubi-sharqiy qirg'oqlarida yanada q a­
lin q o p lam (pana joylarda — 150 sm gacha, tog‘larda — 300 sm gacha) 
k u zatilad i. H uddi shunday q o r qoplam i Saxalinda ham kuzatiladi. Shi- 
m oliy U rald a va 0 ‘rta Sibir yassi to g ‘ligining G ‘arbiy to g ‘ etaklarida qor 
q o p lam i 90 sm gacha yetadi. Bu hududdan janubga va g'arbga q or qo- 
p lam in in g qalinligi kam ayadi. R ossiya Yevropa qism ining k o ‘p hudud- 
larid a u 50 sm dan ortiq b o 'lad i. M oskvada m artning b irinch i dekadasida 
q o r q oplam i 60 sm ga yetadi. Ja n u b tomon qor qoplam ining qalinligi 
kam ay adi. Q ora, Azov va K aspiy dengizlarining shim oliy qirg'oqlarida u
10 sm d an kam bo‘ladi.
Q o r ju d a ko‘p yoqqan yillarda Rossiyaning g‘arbida qo r qoplam i ko‘p 
yillik o ‘rtacha qalinligidan 4 m arta , shimoli-sharqda esa — 1,5—2 m arta 
katta b o ‘ladi.
O 'zbekistonning tekislik qism ida qor qoplami har yili kuzatilmaydi. 
A yrim sovuq qishlarda q o r qoplam i shimoli-g'arbiy va m arkaziy hudud- 
larda 5— 10 sm, sharqiy to g ‘ etalariga yaqin hududlarda 10—20 sm va 
u n d a n o rtiq qiym atlargacha yetishi mumkin.
Q or qoplamining taqsimoti joyning orografiyasi va topografiyasiga bog'liq. 
R elefning past joylarida qor qoplam i qalinroq, chunki u yerga qor shamol 
bilan ham keltiriladi. T epaliklarda, aksincha, shamol q om i uchirib ketadi. 
T og‘larda shamolga qaragan yonbag‘irlarda va dovonlarda qor qoplami 
a n c h a qalin bo ‘ladi. Achishxo to g ‘i yaqinida (Kavkazorti) qish oxirida qor 
q oplam i o 'rta ch a 4—5 m, b a ’zi yillarda — 7—8 m gacha yetadi.
O 'rta Osiyo to g iarid a va dovonlarda qor qoplam ining qalinligi 4—5 m 
va u n d an ortiq bo'lishi m um kin. Bu hududlar ko‘chki xavfi b o ‘lgan hududlar 
hisoblanadi.
Ja n u b i-g ‘arbiy chekkasidan tashqari Yevropaning deyarli barcha tekis­
lik joylarida qoryog'ishi kuzatiladi. Masalan, janubiy Italiyada yilda o'rtacha 
bir kun qor yog‘adi va qor qoplam i kuzatilmaydi. Shimoliy Afrika qirg‘og‘ida, 
Suriya va Falastinda qor yilda b ir m arta yoki undan ham kam yog‘adi. 
R ossiyaning barcha hududlarida q o r yog‘adi. Rossiyaning katta qismida 
q o r yillik yog'inlar m iqdorining 25—30% ni tashkil qiladi. Q rim ning ja n u ­
biy sohilida, Kavkazorti pastliklarida va Turkm anistonning janubida ayrim 
yillarda q o r yog‘masligi m um kin. Bu yerda turg‘un qor qoplam i kuzatil­
m aydi yoki ko‘p turmaydi. A Q S hda faqat Florida va Kaliforniyaning jan - 
ublarida qor yog‘maydi. M eksika yassi tog'larida qor 19° sh.k. kacha yog‘adi, 
lekin qor qoplam ining janub iy chegarasi bu yerda ham yuqoriroq kengliklarda yotadi.
Yuqori qutbiy kengliklarda (A ntarktida, Grenlandiya, Arktika havzasi) 
qor qoplam i yil mobaynida saqlanadi. 0 ‘rta va tropik kengliklarda qor yil

mobaynida faqat baland tog‘larda kuzatiladi. 0 ‘rta kengliklardagi tekisliklarda qor qoplami kuzda shakllanadi va bahorda eriydi.

M D H d a birinchi qor qoplami N ovosibirsk orollarida o 'rta c h a avgust 
oxirlarida, Rossiya Yevropada qism ining uzoq shim oli-sharqida — oktyabr 
boshida, M oskvada — noyabr boshida, Qrimning janubiy sohilida va 0‘rta 
Osiyoda — yanvaming birinchi dekadasida hosil bo'ladi. Tepaliklarda pastliklardagiga qaraganda qor qoplami oldinroq yuzaga keladi. Turli joylarda 
qor qoplamining paydo bo'lishi sanasidagi tebranishlar 35kundan 85 kun- 
chaga yetishi mumkin. Turg‘u n qor qoplami odatda birinchi qor bilan 
yuzaga kelmaydi. Havoning ilishida q o r qoplam i erishi, keyin yana hosil bo'lishi mumin va h.k. Bahorgacha saqlanadigan tu rg 'u n q o r qoplami o‘rtacha bir oydan (M D H janubi-g 'a rb i) yetti oygacha (shimoli-sharqi) kuzatilishi mumkin. Shimoliy Yer orollarining janubiy orollarida qor qoplami to‘qqiz oydan ko‘proq saqlanadi. Qrim ning janubiy sohilida q o r 10 kundan kam , Kaspiyning janubi-sharqiy qirg‘og‘ida 4 kund an kam yotadi .
0‘rta Osiyoda qor qoplam ining davomiyligi 60-70 kundan (shimoli-g‘arb) 20 kungacha (janub) o'zgaradi.
Janubiy hududlarda qor qoplam ining eng katta qalinligi fevralning boshlarida kuzatiladi. Fevralning oxirida Q rim ning janubiy sohilida va O 'rta Osiyoning janubida qor qolmaydi. S him oliy Yer orolida qor iyulning boshlarigacha yotadi.