“tt va kt” 2 -bosqich ri-11-21 guruh talabasi samadova sevinchning

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
QARSHI FILIALI

“TT va KT” 2 -BOSQICH RI-11-21 GURUH TALABASI SAMADOVA SEVINCHNING
“Pul,kredit va banklar ” FANIDAN TAYYORLAGAN
Mustaqil ishi -1

Mavzular 1 Iqtisodit taraqqiyotda pulning roli. 2 Oltin pul sifatida. 3 Pulning mohiyati. 4 Pulning o’ziga xos xususiyatlar. 5 Pul umumiy ekvivalent sifatida.

Iqtisodiyot taraqqiyotida pulni roli .
Reja:
1 Pul aslida nima ?
2 Pul turlar
3Pulni iqtisodiyotdagi roli
Pul — bu shunday maxsus tovarki u hamma boshqa tovarlar uchun umumiy ekvivalent vazifasini bajaradi. Pul umumiy tovarlarni ayrboshlashda asosiy vazifasini bajaradi. Qadimda pul vazifasini turli xil tovarlar bajargan, masalan, chorva mollari, mol terilari, bolta va hokazo. Keyinchalik pul vazifasini qimmatbaho metallar bajargan, chunki ular oʻzini sifatini yoʻqotmaydi va pul oʻrnini bosishda juda qoʻl kelgan. Pul oddiy mahsulot boʻlib qolmay, u ijtimoiy qiymatga ega, yaʼni hamma tovarlarni harid etish vositasi boʻlib hizmat qiladi. Pul (fors-tojikcha) — Oʻrta Osiyo xonliklari va Yaqin Sharqdagi ayrim davlatlarda qoʻllanilgan mis chaqa pul. Masalan, 1 pul XVIII-XIX asrlarda Qoʻqon xonligida 1/45—1/60 tangaga, Buxoroda 1 pul 1/40 tillaga, 1932-yilgacha Eronda 1/40 qironga teng boʻlgan. Pul — hamma tovarlar va xizmatlar ayirboshlanadigan, umumiy ekvivalent sifatida foydalaniladigan, boshqa barcha tovarlar qiymatini ifodalaydigan maxsus tovar; bozor iqtisodiyotining eng asosiy vositasi. Pul oʻz tabiatiga koʻra, 3 xil xususiyatga ega: hamma narsaga ayirboshlanadigan muhim xarid vositasi, boylik timsoli, mehnatni qiymat shaklida oʻlchab beradigan vosita.
Pul turlari
1. Yaxshi pul- nominal qiymati (ularda ko'rsatilgan qiymat) ushbu pulning haqiqiy qiymatiga teng bo'lgan pullar, ya'ni ularni ishlab chiqarish xarajatlari.
2 Tovar pullari. Qadimda zo‘rlik ishlatmasdan, o‘g‘irlik qilmasdan istagan narsaga erishishning yagona yo‘li barter, ya’ni vositachilarsiz tovar ayirboshlash bo‘lgan (bizning zamonda tovar ayirboshlashda pul vositachi hisoblanadi). Aytaylik, bir aholi punkti bir yil ichida katta don hosilini oldi va buni ular qo’shni aloha punkidagidan kelgan temir bilan almashtirishgan.
Metall pul. Metall pullar yoki tangalar (mis, kumush, oltin) turli shakllarda yasalgan: avval ular bo'lak, keyin og'irlik. Keyinchalik tanga davlat tomonidan belgilangan o'ziga xos xususiyatlarga ega bo'la boshladi. Birinchi davradagi metall pullar Lidiyada, miloddan avvalgi 7-asrda, hozirgi Turkiya hududida paydo boʻlgan.Ular elektr tangalar (tarkibida kumush miqdori yuqori boʻlgan oltin turi) koʻrinishida ishlangan. Lidiyadan tangalar tezda Gretsiyaga tarqaldi. Har bir tangada shahar homiysi xudosining surati bor edi
Qog'oz pul. Qog'oz pul insoniyatning eng muhim kashfiyotidir. Biz bu kashfiyot uchun xitoylarga qarzdormiz, albatta. Ma'lumki, xitoyliklar qog'ozni, keyinchalik esa tipografiyani yaratdilar. Qog'oz pullarni ishlab chiqarish usuli bu ikkala kashfiyotni birlashtirdi. Birinchi qog'oz pullar Xitoyda eramizning 800-yillarida paydo bo'lgan. Metall tangalarni uzoq masofalarga tashish juda qiyin edi, shuning uchun hukumat qog'oz pullarni yaratish haqida o'yladi. Qog'oz pullarni g'arbga Xitoydan qaytgan sayohatchilar olib kelishgan. Ular Rossiyada 1769 yilda paydo bo'lgan.
Kredit pullari. Kredit pullari kreditga sotish va sotib olish amalga oshirilganda paydo bo'ladi. Ularning ko'rinishi pulning to'lov vositasi sifatidagi funktsiyasi bilan bog'liq bo'lib, bu erda pul oldindan to'lanishi kerak bo'lgan majburiyatdir. vaqtni belgilang haqiqiy pul. Kredit pullar rivojlanishining eng boshida ularning maqsadi: qog'oz va metall pullarni tejash; kredit munosabatlarining rivojlanishiga ko‘maklashish.
Kredit pullar asta-sekin rivojlandi: veksel, banknot, chek, elektron pul, kredit kartalari.
Bozorda ishlab chiqarish vositalari pulga sotib olinib, ular yordamida yaratilgan tovarlar pulga ayirboshlanibtovarning-qiymati-unga-sarflangan istemolga otadi. Tovarlar shaxsiy istemolgami yoki ishlab chiqarishni rivojlantirish uchun sarf etiladimi, baribir ularni harakatga keltiruvchi kuch puldir.
Bozor munosabatlari sharoitida pul ota muhim iqtisodiy vositadir. U tufayli ishlab chiqarishning takrorlanishi amalga oshadi, iqtisodiy osishga erishiladi. Pul shaklidagi mablaglar bozorda rerurslarga aylanadi, tovarlar sotilib yana pulga aylantiriladi.
Pulning insoniyat hayotidagi ahamiyati u bajarayotgan quyidagi vazifalarda oz aksini topadi:
Avvalambor, pul qiymat olchovi vazifasini bajaradi. Har qanday tovar ishlab chiqarilganda yoki xizmat korsatilganda muayyan mehnat sarflanadi. Ana shu sarflangan mehnat bozor narxi orqali olchanib, pulda ifodalanadi.
Tovarning bozordagi narxi orqali uni ishlab chiqarishga ketgan mehnat va barcha sarf-xarajatlarning nafaqat miqdori, balki sifati ham oz olchovini topadi. YAxshiroq xomashyodan tayyorlangan tovarning sifati ham, odatda, yaxshiroq boladi va binobarin, uning qiymati ham yuqoriroq bolgani uchun yuqori narxda sotiladi. Bunday tovarlar oz egasiga koproq daromad (yani pul) keltiradi..
Tovarning bozordagi qadri, uning xaridorgirligi va raqobatbardoshliligi ham pul orqali oz ifodasini topadi. Bozorga chiqqan tovar qancha yuqori narxda va tez oz istemolchisini topsa, bu narsa shu tovarning sifati yaxshiligidan va uning xaridorgirligidan dalolat beradi.
Hech qanday tovar pul kabi bozordagi mahsulotlar va xizmatlarning qadr-qiymati va bahosini o`lchab bera olmaydi. Pul iqtisodiyotning samarali amal qilishini taminlovchi vosita sifatida, avvalambor, ozi soglom bolishi, yani uning qadri-qiymati barqaror bolishi kerak. Soglom bozor iqtisodiyoti pulga bolgan talab va taklifni muvozanatda bolishini taqazo etadi. Ammo ushbu muvozanat buzilsa, yani pul keragidan ortib ketsa, u qadrsizlanadi, iqtisodiyot kasallikka uchraydi.
Ishlab chiqarish hajmi pul miqdori va pulning aylanish tezligi va narx ortasida uzviy bogliqlik mavjud. Ishlab chiqarish osmagan holda pul miqdori kopaysa, bunga javoban narx oshadi. Agar ishlab chiqarish osib, pul kopaysa, narx pasayadi. Kerakli pul miqdori faqat narxga qarab emas, balki iqtisodiyot ahvoliga va pulning aylanish tezligiga qarab belgilanadi. Iqtisodiy yuksalish yuz berganda, pul kop bolsa, uning tovar bilan taminlanishi ortadi, pul qadri tushmaydi. Ammo pul tez aylanib borsa, uning bir qismi ortiqcha bolib qoladi.

Oltin pul sifatida . Reja: 1 Oltinni pul sifatida bozor iqtisodiyotiga kirib kelishi . 2 Oltin demonetizatsiyasi . 3 Dunyoni oltin zahirasi bo’yicha reytingi .

Monometalizm - bu pul tizimida yagona metall (oltin yoki kumush) umumiy ekvivalent va pul muomalasining asosi bo’lib xizmat qiladi. Amal qilayotgan tanga va boshqa qiymat belgilari qimmatbaho metallarga almashiniladi. Ilk bor oltin monometalizmi (standart) pul tizimi sifatida Buyuk Britaniyada XVIII asr oxirida qaror topgan va qonun bilan 1816 yilda tasdiqlangan. Ko’pchilik boshqa davlatlarda u XIX asrning oxirlarida joriy qilingan: Germaniyada - 1871-1873 yilda, Shvetsiya, Norvegiya, Daniyada - 1873 yilda, Frantsiyada - 1876-1878 yilda, Avstriyada - 1892 yilda, Rossiya va Yaponiyada - 1897 yilda, AQSh da - 1900 yilda. Qiymat belgilarining oltinga almashinishiga qarab oltin monometalizmi uch ko’rinishga ajratiladi: oltin tanga standarti (zolotomonetniy standart), olting’isht (zolotoslitkoviy) standarti, va oltin valyuta (zolotovalyutniy ili zolotodevizniy) standarti.
Mamlakat ichki muomalasida to’laqonli oltin tanga mavjud bo’ladi, oltin pulning barcha funktsiyalarni bajaradi;
Xususiy shaxslarga tangalarni erkin zarb qilishga ruxsat etiladi (ko’pincha mamlakat zarbxonasida);
Muomaladagi to’la qiymatli bo’lmagan pullar (banknota, kredit pullar) erkin va cheksiz tarzda oltin pullarga almashiniladi;
Oltin va chet el valyutasini erkin tarzda olib chiqish va olib kirishga hamda erkin oltin bozorlarining amal qilishiga yo’l qo’yiladi