Tuproqshunoslik

2-BOB. TUPROQNING ISHLAB CHIQARISHDAGI RO’LI
2.1.Tuproqagi oziq moddalar
Tuproq tiplari tarkibidagi oziq moddalarning miqdori va tarkibi jihatidan o‘zaro sezilarli darajada farq qiladi.Tuproqdagi yalpi azot miqdori bevosita gumus va fosfor miqdoriga bog‘liq: organik m oddalarga boy tuproqlarda azot ancha ko‘p bo‘ladi, Keyin kaliyning granulometrik tarkibi va ona jinsga bog‘liq ravishda Pfc garadi.
Tuproqda rejalashtirilgan hosil uchun zarur boM adiganidan bir picha baravar ko‘p oziq moddalar mavjud, lekin ularning asosiy qismi o’simliklar bevosita o'zlashtira olmaydigan birikm alar shaklidadir. Masalan, azot gumus moddalarning, fosfor qiyin eriydigan mineral Wilarning, kaliy alumosilikatli minerallar tarkibiga kiradi. Shunga jro'ra, oziq moddalarning yalpi zaxirasi tuproqning faqat potensial umumdorligini xarakterlaydi.
Tuproqning samarali (effektiv) unumdorligini aniqlashda ular tarkibidagi o'simliJdar tomonidan o ‘zlashtiriladigan oziq moddalar miqdorini bilish lozim. O‘simliklar tomonidan faqat suvda va kuchsiz ldslotalarda eriydigan Htimda almashinib singdiriladigan shakldagi m oddalar oson o'zlashtlriladi. Tuproqdagi oziq moddalarning o'simlik o'zlashtira oladigan holatga o‘tishi unda kechadigan biologik, fizik-kimyoviy jarayonlarning tabiati va jadalligiga bog'liq.
Oziq moddalarni o'simhklar o'zlashtira oladigan shaklga o‘tishi, ehuningdek tuproqning mineralogik tarkibi, iqlim sharoitlari, qo‘tlaniladigan agrotexnikaviy tadbirlarning darajasi va boshqa bir qator Omillarga bogMiq bo‘lib, hamma yerda bir xil jadallikda ketmaydi. Odatda, bu jarayon juda sekin sodir bo'ladi va o‘zlashtirilish uchun layoqatli moddalarning miqdori o'simliklarni butun vegetatsiya davrida ta’minlay olmaydi.
Shuning uchun deyarli barcha tuproq tiplarida qishloq xo‘jalik ekinlari hosildorligini oshirish uchun albatta o ‘g‘itlardan foydalanishga to‘g‘ri keladi. 0‘simliklar o‘zlashtira oladigan oziq m oddalar m iqdori tuproqning tipi, m adaniylashganlik darajasi, yetishtiriladigan ekin turi va kiritiladigan o‘g‘it miqdori bilan uzviy bog‘liqdir. Oziq moddalar miqdori bitta xo'jaiikning turli paykallarida Ham turlicha bo‘lishi mumkin.
Tuproq unumdorligini oshirish va o‘g‘itlardan oqilona foydalanishda harakatchan azot, fosfor va kaliy miqdorini aniqlash uchun o‘tkaziladigan agrokimyoviy tekshirishlar muhim ahamiyat kasb etadi. Tuproqdagi harakatchan oziq moddalar miqdori agrokimyo laboratoriyalarida aniqlanadi. Kimyoviy tahlil natijalari agrokimyoviy xaritanoma tarzida rasmiylashtiriladi. ОЧа serharakat bolganligi va agrokimyoviy tahlil etishning mukammal usuli yo‘qligi sababli azot uchun xaritanoma kam tuziladi.
Muayyan tuproq tipi uchun tavsiya etilgan usul bo‘vie ha harakatchan fosfor va almashinuvchi kaliy miqdori aniqlangach, ta’minlanganligiga ko‘ra 5 ta guruhga bo‘linadi: juda past, past, o'rtacha, yuqori va juda yuqori. Наг bir gurah uchun alohida rang yoki shartli belgi tanlangan boMib. ulardan agrokimyoviy xaritanomalarni tayyorlashda keng foydalaniladi.