Turg`un tolqinlar reja: Kirish. To’lqin haqida tushucha

INTERFERENSIYA. MAKSIMUM VA MINEMUM HOSIL BO’LISH SHARTLARI.

Yuqorida biz to’lqinlarning qo’shilish (yoki superpozitsiya) prinsipini haqida aytib o’tdik va bunga misol tariqasida sokin suvning ikki joyiga tosh tashlab ko’raylik. Biz shu onda tebranishlar qo’shilishini kuzatamiz.(1-rasm) Davrlari (yoki chastotalari) bir xil va fazalar farqi vaqt bo’yicha o’zgarmaydigan to’lqinlar kogerent to’lqinlar deyiladi deb ataladi. Bunday to’lqinlarni hosil qiluvchi manbalar kogerent

manbalar deb ataladi va kogerent to’lqinlarning qo’shilish hodisasi to’lqinlar interferensiyasi hosil bo’ladi.

1-rasm 2-rasm




Endi biz maksimumlar va minemumlar shartiga to’xtalsak.
Yuqoridagi ikkita to’lqinga yana murojaat qilaylik. Bu to’qinlarning fazalar farqi quyidagicha:
(3)
bu ifoda faqat quyidagi to’lqin yo’llarinning geometrik farqiga bo’g’liq bo’ladi:
, (4)
Kogerent to’lqinlar uchun
, (5)
bo’lgan nuqtalarda amplituda maksimal qiymatga erishadi. Yani:
, (6)
(6) ifoda kogerent to’lqinlar uchun quyidagi hollarda mavjud bo’ladi:
(7)
Bu yerda m=0, 1, 2, 3,… hamma nuqtalar uchun yo’l farqi kattaligi to’lqin uzunligining butun sonlariga teng bo’lganda bajariladi:
(8)

Yuqoridagi (1), (7), (8) ifodalar interferensiyasining maksimumga erishish (tebranishlarning kuchayishi ) sharti hisoblanadi.

Kogerent to’lqinlar uchun
6
, (9)
bo’lgan nuqtalarda tebranishlar amplitudasi minemal qiymatga erishadi:
, (10)
(10) shart quyidagi hollarda bajariladi:
(11)
Bu (11), (2) tengliklar interferensiyaning minemumga erishish (tebranishlarning susayish) sharti deb ataladi.

GYUYGENS PRINSIPI