Turistik destinatsiya

1. 
   .Turistik destinatsiya tushunchasining mazmuni va mohiyati.
   

Turizm sohasini rivojlantirishda hududlarni “turistik destinatsiya” sifatida o’rganish muhim ahamiyat kasb etadi. Iqtisodiyotga oid turli ilmiy adabiyotlarda turistik destinatsiyaga turlicha ta’riflar berilgan. “Destinatsiya” tushunchasining eng keng tarqalgan ta’rifi inglizcha destination so’zining tarjimasi – “manzilgoh”, “manzil yo’nalishi” bilan uzviy bog’liqdir. 1.1.1-jadvalda “turistik destinatsiya” tushunchasini o’rganish davriyligi keltirib o’tilgan. Jadvalda keltirib o’tilgan mualliflar bilan bir qatorda, turistik destinatsiya sohasidagi ilmiy-nazariy tadqiqot va ishlanmalar bilan E.I.Bogdanov, V.V.Paxomov, M.D.Lamont, E.A.Mashkovich, A.A.Ryabtsev, D.A.Tsapuk kabi olimlar ham shug’ullanishganlar¹.
1.1.1-jadval.
“Turistik destinatsiya” tushunchasini o’rganish davriyligi².

Tushuncha	Muallif(manba)	Yil	Tavsifi
Turistik destinatsiya	S.S.Plog	1973	Manzilgohning rivojlanish bosqichi va uni tanlagan foydalanuvchilarning psixografik xususiyatlari (allocentric, midcentric, psycho-centric)ning bog‘liqligi ochib beriladi
Destinatsiya tizim qismi sifatida	N.Leyper	1979	Uchta banddan iborat bo‘lgan ochiq turizm tizimi unsurlari: turistlar; turizm in-dustriyasi; turistlarning kelib chiqish hududlari, tranzit hudud va turistik destinasiya hududlarini o‘z ichiga olgan geografik tashkil etuvchi. Bu o‘rinda muallif destinasiyani bir qator turistik resurslarga va ma'lum bir chegaraga ega bo‘lgan geografik hudud sifatida ta’riflaydi
Turistik destinatsiya sikllari	R.V.Balter	1980	Turistik destinasiya faoliyat ko‘rsatish sikllari (qidirish, jalb qilish, rivojlantirish, mustahkamlash, turg‘unlik, pasayish yoki yangilanish) orqali qarab chiqiladi, bunda har bir sikl turizm motivlari (destinasiyani rivojlantirish sikli) bo‘yicha aniqlanuvchi iste'-molchilarning ma'lum bir segmenti bilan tavsiflanadi.
Turistik destinatsiya	D.Pirs	1989	Tashrif buyurish sayyohlarda ma'lum bir taa'surot, tajriba va hissiyotlar qoldiruvchi joy.
Turistik destinatsiya	S.Kuper	1993	Turizm motivi
Destinatsiya	V.Altxov	1996	Ma'lum bir borish manzili yoki maqsadli hudud.
Turistik destinatsiya	S.Kaspar	1996	Mazkur vaziyatda nafaqat jamoaviy ishlab chiqaruvchi, balki turistik mahsulot sifatida maydonga chiquvchi turistik hududda turistik biznesni rivojlantirishda birlamchi ahamiyat kasb etuvchi talabni qondirish punkti.
Turistik destinatsiya	M.A.Morozov	1998	Sayyohlar uchun jozibadorlik kasb etuvchi geografik hudud. Ushbu ta'rifda sayyohlar-ning har xil guruhlari uchun turlicha ahamiyat kasb etuvchi jozibadorlik birinchi o‘ringa qo‘yiladi. Hudud (joy) destinasiya deb atalishi uchun quyidagi talablarga javob berishi kerak: 1) sayyoh o‘ziga taklif etilayotgan turistik mahsulotni xarid qilish asnosida o‘zi kutgan va xohlagan sifatdagi turistik mahsulotlar to‘plamiga egalik qilish imkonini beruvchi sayyohlarni qabul qilish uchun zarur bo‘lgan ma'lum bir xizmatlar to‘plamining mavjudligi; 2) sayyohlarni o‘ziga jalb qilishi mumkin bo‘lgan ma'lum bir diqqatga sazovor joylarning mavjudligi (ayni shu narsa asosida turistik manzillar o‘rtasidagi raqobat yotadi); 3) turistik bozorda destinasiya faoliyatini amalga oshirishda muhim o‘rin tutuvchi informasion tizimlarning mavjudligi.
Turistik destinatsiya	T.Bieger	1998	Ma'lum bir bozorda raqobatbardosh bo‘lgan turistik mahsulot.
Turistik destinatsiya	Lug’at^3	2000	Destinasiya - bu turistik xizmatlar bozorida yaxlit makonni ifoda etuvchi har qanday shahar, viloyat yoki mamlakat.
Shakllangan turistik destinatsiya	S.S.Nikolayev	2000	Ma'lum bir sayyoh yoki turistik talabning yaxlit bir segmenti tashrif buyurish maqsadi sifatida tanlagan biror bir ijtimoiy-geografik hudud (joy, mintaqa, shahar, qishloq, attraksionlar parki).
Turistik destinatsiya(manzilgoh)	A.Yu.Ryabuxa	2006	S. Kasparning “turistik destinasiya” borasidagi konsepsiyasini o‘z ishlarida davom ettirgani holda, destinasiya tushunchasini talab va taklif kabi iqtisodiy tushunchalar nuqtai nazaridan ko‘rib chiqadi. Mazkur yondashuv turistik mahsulotlarni taklif etuvchi “turistik hudud” va turistik talabga ega bo‘lgan “destinasiya” tushunchalarini farqlash imkonini beradi.
Turistik destinatsiya	T.A.Sebekina	2006	Turistlar ma'lum bir maqsad bilan tashrif buyuruvchi real (tabiiy, siyosiy, geografik, bozor) chegaraga ega bo‘lgan mamlakat, viloyat, orol va boshqa joylar.
Turistik destinatsiya	A.F.Goroxov	2007	Muallif “destinasiya” tushunchasini tahlil qilishda geografik, psixologik va marketing yondashuvlaridan foydalanishni taklif qiladi. Marketing yondashuvi nuqtai nazaridan turistik destinasiya ma'lum bir iste'molchilar toifasi uchun mo‘ljallangan, vaqt va makon jihatdan mujassamlashgan, ma'lum bir hudud infratuzilmasi va turistik resurslari asosida ishlab chiqilgan jadal ishlab chiqariluvchi va iste'mol qilinuvchi yalpi turistik mahsulotlar sifatida aniq-lashtiriladi.
Turistik destinatsiya	V.S.Bogolyubov, V.P.Orlovskaya	2008	Destinasiya- bu sayyohlarning turli ehtiyojlarini qondirish uchun xizmat qiluvchi barcha qulayliklar, xizmat ko‘rsatish vositalari va xizmatlarga ega bo‘lgan markaz.
Turistik destinatsiya	S.Payk	2008	Siyosiy chegaralar emas, balki turistik klasterlar o‘z faoliyatini amalga oshiruvchi geografik makonni ifoda etadi^4.
Turistik destinatsiya	D.A.Tsapuk	2008	Muallif destinasiyaning tadrijiy taraq-qiyotini: destinasiya shakl, turmahsulot va infratuzilmaga ega bo‘lgan mahsulot sifatida ko‘rib chiqadi.
Destinatsiya	I.V.Zorin, A.I.Zorin^5	2009	Hudud marketingi konsepsiyasi: ma'lum bir hududning o‘ziga xoslik va mukammallik shakli; me'ros
Turistik destinatsiya	N.N.Lisenko, K.I.Safanova	2009	Turistlarga xizmat ko‘rsatish jozibadorligi, qulayligi va sifati darajasiga ta'sir etuvchi bir butun turistik hudud yoki uning segmentlariga xos xususiyatlar majmui.
Destinatsiya	A.I.Zorin	2010	Destinasiya ob'ektga yo‘naltirilgan pattern sifatida, bu o‘rinda pattern- muammoning yaxshi va samarali shakllantirilgan tipik yechimi.
Turistik destinatsiya(modellashtirish)	M.A.Morozov, T.V.Lvova	2010	Mualliflar modellashtirish maqsadida “turistik destinasiya” tushunchasini iste'molchilar segmentlari bo‘yicha turistik klasterlar massivi jamlanmasi sifatida tushuntiradilar.
Turistik destinatsiya	R.O.Raximov	2012	“Turistik destinasiya” tushunchasining to‘la ta'rifi ushbu manzilda doimiy yashamaydigan va mahalliy aholi toifasiga mansub bo‘lmagan fuqarolar turistik sayohat (turistik safar, ekskursiya) qilish maqsadida tashrif qiladigan ma'lum hudud, manzil, aholi yashash joyi yoki tarixiy-ziyorat ob'ektlari hisoblanadi.
Turistik destinatsiya	B.N.Navruz-zoda, Ibragimov N.S.	2017	Turistik hudud (destinasiya) – bu turistslar o‘z tashrif maqsadini amalga oshirayotgan sayohat hududidir. Uning institusional shakllariga sayohatgoq, oromgoh va ziyoratgohlar kiradi. Turistslar o‘z tashrif maqsadini amalga oshirayotgan sayohatgoh.
Destinatsiya-sayohatgoh	Nutfillo Ibragimov Salimovich	2020	Talab va taklif uyg’un birligi sifatida-ma’lum jug’rofiy joylardagi strategik tuzilmaviy shart-sharoitlardan barhamand bo’lgan holda o’z turistik ehtiyojlarini qondirishga mo’ljallab tashrif buyuruvchining faoliyati natijasida yaratilgan yagona mahsulotdir.
Turistik destinatsiya	Bekjanov Dilmurod Yo’ldashovich	2020	bu sayyoh yoki sayyohlar guruhi tomonidan ma’lum vaqt mobaynida sayohat qilish uchun mo’ljallangan va xizmat yetkazib beruvchilarning innovatsion yondashuvlari asosida taklif qilgan turmahsulotini sotish uchun tanlagan maqsadli jug’rofiy joydir.
Turistik destinatsiya	Bobur Baxtishodivoch Sobirov	2022	bu raqobatbardosh iste’mol qiymatiga ega bo’lish asnosida jozibador turistik resurs salohiyatiga ega bo’lgan va turistlarning barqaror oqimlarini jalb qiluvchi boshqariluvchi ijtimoiy-iqtisodiy hududiy tizimdir.

Turizm geografiyasi manbalarida turistik destinatsiya sifatida “turistik manzil”, “turistik rayon”, “turistik hudud”, “turistik zona”, “turistik mintaqa” kabi atamalardan foydalanilgan bo’lib, ba’zan ulardan bir xil mazmunga ega tushunchalar sifatida foydalanilgan.

Turistik manzil va hududga tegishli tushunchalarning mazmuni va mohiyatini chuqurroq yoritib berish maqsadida, vatanimiz va xorijlik olimlar tomonidan keltirilgan yondashuvlarni Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti Samarqand filiali PhD dotsenti Bobur Baxtishodovich Sobirov 4 ta guruhga bo’lgan holda nazariy tahlil qilgan: