Turizmda xaritalashtirish va turistik marshrutlarni ishlab chiqish

O‘zbekiston Respublikasiga 2005–2013- yillarda tashrif buyurgan fuqarolarning oqimi (rasmiy ravishda deklaratsiyadan o‘tgan, kishi hisobida)

№	Davlatlar nomi		O‘zbekiston Respublikasiga tashrif buyurgan fuqarolarning soni						2005–2013- yillardagi o‘sish (marta)
			2005-y	2008-y	2009-y	2012-y		2013-y
MDH mamlakatlari
	Qozog‘iston	85466		530203	864438	2461566	3107910		36,4
	Qirg‘iziston	21104		161422	234407	402682	407696		19,3
	Rossiya	30534		820366	1065471	1456311	1615579		52,9
	Tojikiston	93005		162002	189209	442042	507854		5,5
	Turkmaniston	60507		166894	231375	321317	222974		3,7
Uzoq chet el mamlakatlari
	Afg‘oniston	4396		50823	50789	51108	49559		11,3
	Buyuk Britaniya	903		4475	6895	5243	6578		7,3
	Germaniya	2549		14858	22150	17358	18266		7,2
	Isroil	699		7209	7533	9519	9610		13,7
	Hindiston	368		5397	10728	36217	35031		95,2
	Eron	3681		7163	7859	8446	8518		2,3
	Italiya	839		9398	8831	7620	8919		10,6
	Malayziya	133		6441	5966	14790	13851		104,1
	Janubiy Koreya	422		37957	34713	65534	69198		164,0
	AQSH	3602		5618	6461	9175	10326		2,9
	Turkiya	7053		58461	75518	114718	138874		19,7
	Fransiya	1635		11920	12959	10790	10492		6,4
	Yaponiya	1317		5441	5127	3751	3555		2,7

Manba:O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasidan olingan ma’lumotlar asosida muallif tamonidan tayyorlangan.

II BOB. O‘ZBEKISTONDA XALQARO TURIZM
TASHKILOTLARNING O‘RNI

4. 
   Turizm sohasining xalqaro tashkilotlari
   

Jahon sayyohlik tashkiloti (YUNVTO) Birlashgan Millatlar Tashkilotining mas'ul, barqaror va umuman oladigan sayyohlikni targ'ib etishga mas'ul agentligi hisoblanadi. Turizm turizm sohasidagi etakchi xalqaro tashkilotdir, bu turizmni iqtisodiy o'sish, inklyuziv rivojlanish va ekologik barqarorlikka aylantiruvchi omil bo'lib, butun dunyoda bilim va turizm siyosatini olib borish sohasida etakchilik va qo'llab-quvvatlashni taklif etadi. Turizm siyosati masalalari va turistik bilimlarning amaliy manbai uchun global forum bo'lib xizmat qiladi. Turizmning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishiga qo'shgan hissasini eng yuqori darajaga ko'tarish va mumkin bo'lgan salbiy ta'sirlarni kamaytirish maqsadida Turizm uchun axloqiy axborotlar kodeksining amalga oshirilishini rag'batlantiradi va turizmni Birlashgan Millatlar Tashkilotining Barqaror Rivojlanishiga Kambag'allikni bartaraf etish va butun dunyoda tinchlik va barqaror rivojlanishga ko'mak berishga qaratilgan maqsadlar. YUNVTO bozordagi bilimlarni ishlab chiqaradi, raqobatbardosh va barqaror turistik siyosat va vositalarni qo'llab-quvvatlaydi, turizmni o'qitish va o'qitishni targ'ib qiladi va dunyoning 100 dan ortiq mamlakatlarida texnik yordam loyihalari orqali turizmni rivojlantirish uchun samarali vosita yaratishga harakat qiladi.
YUNVTO a'zoligiga 156 davlat, 6 ta hudud va xususiy sektor, ta'lim muassasalari, sayyohlar assotsiatsiyasi va mahalliy sayyohlik idoralari vakillaridan iborat 500 dan ortiq filial a'zo kiradi. Bosh ofisi Madridda joylashgan.
ITAP (Xalqaro turizm professionallar assotsiatsiyasi) - bu sayohat agentlari va turoperatorlar uchun o'rtacha va kichik bog'lanishni qo'llab-quvvatlash uchun yaratilgan xalqaro tashkilot, shuningdek, yangi bozorlarga kirib kelayotgan yangi kompaniyalarni qo'llab-quvvatlash uchun. sayyohlik faoliyati bilan shug'ullanuvchi har bir mehmon uchun: mehmonxona, yo'riqchilar, transport kompaniyalari va boshqalar. ITAPning asosiy maqsadi barcha turistik tuzilmalarni noyob tizimni ta'minlash uchun yagona tizimga birlashtirishdir. Yangi ming yillik asrida turizm sohasi juda ko‘pgina mamlakatlarda yangi ish o‘rinlari yaratishda, xorijiy valyuta tushumlarini ko‘paytirishda tez sur’atlarda o‘sayotgan iqtisodiy sektorda yetakchi o‘rinni egallab kelmoqda. Xalqaro turizm ham jahonda eksport tarmog‘i hisoblanadi va juda ko‘p mamlakatlarda to‘lov balansiga amal qilishda muhim omil sanaladi. So‘nggi yillarda turizm dunyoda aholi bandligining muhim generatoriga aylandi. U jahon infrastrukturasiga katta miqdorda investitsiyalarni jalb etmoqdi. Bu esa mahalliy aholini ham, tashrif buyuruvchilarning ham turmush farovonligini yaxshilashga xizmat qiladi. Turizm davlat g‘aznasiga soliq ko‘rinishidagi pul tushumlari ko‘payishini ta’minlaydi. Turizm sohasida juda ko‘p ish o‘rinlari turistik korxonalar rivojlanayotgan hududlarda paydo bo‘ladi. Bu esa iqtisodiy imkoniyatlarni muvozanatlashtirish, qishloq aholisini barcha qulaylikka ega shaharlarga qarab oqishining oldini olishga yordam beradi. Madaniyatlararo xususiyatlarni anglash va ko‘ra bilish haqida shaxsiy aloqalarni o‘rnatish turizm sohasi tufayli shakllanadi.Turizm xalqaro hamfikrlikni mustahkamlash va xalqlar o‘rtasida hamkorlikni kuchaytirishda keng ufqlar ochadi. Xalqaro turistik aloqalarning jadal rivojlanishi ko‘p sonli xalqaro tashkilotlarni tashkil etilishiga olib keldi. Bu sohada xalqaro iqtisodiy munosabatlarni yaxshilashga, hamkorlik qilishga keng imkoniyat yaratadi. Hozirgi kunda xalqaro turizmni rivojlantirish masalalari bilan shug‘ullanuvchi dunyoda turli maqom va kasbdagi 70 ga yaqin xalqaro tashkilotlarni sanash mumkin. Ularga jumladan quyidagilar kiradi:
-BMT tizimidagi ixtisoslashgan tashkilotlar.
-BMTning boshqa tashkilotlari, ularda xalqaro turizmni rivojlantirish
masalalari onda-sonda muhokama etiladi va bu faoliyat sohasida asosiy
hisoblanmaydi;
-Ixtisoslashgan nodavlat tashkilotlari;
-Turizm bo‘yicha xalqaro tijorat tashkilotlari;
-Xalqaro turizmni rivojlantirishda hamkorlik qiluvchi milliy va hududiy
tashkilotlar.
BMT tizimidagi xalqaro turizmni rivojlantirish masalalari bilanonda-sonda shug‘ullanuvchi tashkilotlar qatoriga quyidagilar kiradi:
1. Birinchi marta 1963 yil Rimda o‘tkazilgan turizm va sayohat bo‘yicha BMT konferensiyasi.
2. Iqtisodiy va ijtimoiy Sovet (EKOSOS). 1968 yil Bern (Shveysariya)da rivojlanayotgan mamlakatlarda turizm muammolari bo‘yicha BMTning hududlararo mahsus seminarini o‘tkazdi.
3. Savdo va taraqqiyot bo‘yicha BMT konferensiyasi (YUNKTAD). 1972 yil
III sessiyada “Turizmni rivojlantirish” rezolyutsiyasi qabul qilindi. Unda xalqaro turistik almashinuv statistikasi rahbarlik prinsiplari to‘g‘risidagi masala ham aks etgan.
4. Hududiy iqtisodiy komissiya. 1975 yil BMT Yevropa iqtisodiy komissiyasi
(YEEK) Yugosloviyada xorijiy turizmni rivojlantirish masalalari bo‘yicha
konferensiya o‘tkazdi.
5. BMT ta’lim, madaniyat, fan masalalari tashkiloti (YUNESKO).
6. Xalqaro mehnat tashkiloti (MOT).
7. Xalqaro assotsiatsiya, transport aviatsiyasi (ILTA). № 1. BMT tizimida ixtisoslashgan tashkilotlar qatoriga: Butun jahon turistik tashkiloti (BTT) ham kiradi. U 1975 yilda BMTning ixtisoslashgan organi sifatida tashkil etilgandi. Turizm bo‘yicha 100 dan ziyod mamlakatlar hukumat tashkilotlari birlashtirgan. Ko‘plab hukumat va nodavlat tashkilotlarini kuzatuvchi sifatida ham ishtirok etadi. Bu tashkilot maqsad va vazifalari uning Nizomiga muvofiq “Iqtisodiy rivojlanishga, tinchlikka, o‘zaro hurmat va gullab yashnashga, xalqaro munosabatlarda o‘zaro hamfikrlikka turizmni rivojlantirish orqali hissa qo‘shishdir”. Uning tomonidan xalqaro turizm sohasida bir qator deklaratsiyalar qabul qilingan. Ular orasida jahonda turizm to‘g‘risida Manila deklaratsiyasi, Akapulko hujjati, turizm bo‘yicha Hartiya va turist ahloq kodeksi, turizm bo‘yicha Gaaga deklaratsiyasi bor.

5.