Туркистон автоном совет социалистик республикаси
Download 0.7 Mb.
|
1917 1991 yillarda ozbekiston tarix
- Bu sahifa navigatsiya:
- ХОРАЗМ ХАЛҚ СОВЕТ РЕСПУБЛИКАСИ (ХХСР)
Aim.Uz ТУРКИСТОН АВТОНОМ СОВЕТ СОЦИАЛИСТИК РЕСПУБЛИКАСИ (ТАССР) – 1917 йил октябрда Туркистонда совет тузуми ўрнатилгандан кейин большевиклар томонидан тузилган ва РСФСРга кирган автоном республика (1918-1924). Майдони 1 млн. 324 минг 994 кв. км. Аҳолиси 5 млн.дан зиёд киши (1922). Маъмурий маркази – Тошкент шаҳри бўлган. Туркистон ўлка советларининг V съезди (1918 йил 20 апрель – 1 май)да 30 апрель куни Россия Совет Федерациясининг Туркистон Совет Республикаси (ТСР) деган ном билан ташкил этилади. Ушбу съездда унинг олий органлари: Туркистон Республикаси Марказий Ижроия Қўмитаси (Туркистон МИК) ва Туркистон Республикаси Халқ Комиссарлари Совети (Туркистон ХКС) тузилади. Республика БХСР, ХХСР, Қозоғистон АССР, Афғонистон, Эрон ва Хитой давлатлари билан чегарадош бўлган. Республика сиёсий ҳаётида 1918 йил июнь ойида тузилган Туркистон Коммунистик партияси – ТКП муҳим роль ўйнаган. Ижро қилувчи ва бошқарувчи олий орган ТССР ХКС саналса-да, бироқ амалда ҳокимият РСФСРнинг Тошкентдаги фавқулодда органлари Туркистон Комиссияси, РКП(б) МК Туркистон бюроси (Туркбюро), кейинчалик РКП(б) МК Ўрта Осиё бюроси (Средазбюро), Туркистон фронти қўлида бўлган. 1920 йилгача маҳаллий миллат вакиллари республика олий раҳбарияти таркибига киритилмаган. Кейинчалик Т.Рисқулов, Н.Тўрақулов, Қ.Отабоев, А.Раҳимбоев, И.Хидиралиев, Р.Исломов, Н.Айтоқов ТССР раҳбарлари бўлишган. 1924 йилнинг ноябрь ойининг охирларида Ўрта Осиёда ўтказилган миллий-ҳудудий чегараланиш натижасида ТАССР тугатилиб, унинг ҳудуди янги тузилган Ўзбекистон ССР, Туркманистон ССР, Тожикистон АССР, Қирғизистон Мухтор вилояти ва Қозоғистон АССР таркибига киритилади. ХОРАЗМ ХАЛҚ СОВЕТ РЕСПУБЛИКАСИ (ХХСР) (1920-1924) – Туркистон Генерал губернаторлиги тугатилиб, унинг ўрнида Туркистон Автоном Совет Республикаси ташкил этилгач, большевиклар Россия андозасидаги “халқ инқилоби”ни Туркистонда амалда бўлиб келаётган хонликларга ҳам жорий қилишни (аниқроғи уни экспорт қилишни) кўзлай бошлади. Шу мақсадда, 1920 йил 2 февралда Хива хонлигида ҳам сунъий инқилоб амалга оширилиб, охирги Хива хони Саид Абдуллахон ҳокимияти ағдариб ташланди ва 1920 йил 26 апрелда Хоразм Халқ Совет Республикаси (ХХСР) эълон қилинди. Майдони 62.200 км кв, аҳолиси 550 минг кишини ташкил этган (1920) 15 кишидан иборат ХХСР ҳукумати – Халқ Нозирлар Кенгаши тузилди (раис П.Юсупов). ХХСРда янги Конституция қабул қилиниб, кенг ижтимоий-иқтисодий ва сиёсий ислоҳотлар амалга оширила бошланди. Лекин бу ислоҳотлар мавжуд ижтимоий-сиёсий вазиятдан келиб чиқиб эмас, балки большевиклар андозаси ва кўрсатмаси асосида кўр-кўрона амалга оширилгани боис аксарият ҳолларда тескари натижаларни берди. ХХСР 1924-25 йилларда ўтказилган маъмурий-ҳудудий давлат чегараланиши натижасида тугатилиб, янги тузилган ЎзССР таркибига қўшиб юборилди. Download 0.7 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling