Тurkistonda sovet tuzumiga qarshi qurolli harakat. Reja: Xorazm va Buxoroda demokratik harakatlarning o’sib borishi

---

18-MAVZU: Xorazm va Buxoroda xonligi va amirligini yemirilishi.
Тurkistonda sovet tuzumiga qarshi qurolli harakat. 
Reja: 
1.Xorazm va Buxoroda demokratik harakatlarning o’sib borishi. 
2.Xiva xonligi va Buxoro amirligining yemirilishi. 
3.Тurkistonda sovet tuzumiga qarshi qurolli harakat 
 
Xorazm va Buxoroda demokratik harakatlar. Xiva xonligi va Buxoro 
amirligining ag’darilishi. Rossiyada 1917-yilda yuz bergan fevral inqilobiy 
o’zgarishi Chorizmning yarim mustamlaka o’lkalari hisoblangan Xiva xonligi va 
Buxoro amirligida ham aks-sado bermay qolmadi. Avvalo, bu tobe davlatlarning 
Rossiya ta’siridan xalos bo’lishga intilishi ko’zga tashlansa, ikkinchi tomondan, 
mahalliy xalqning demokratik erkinliklar va huquqlarga ega bo’lish sari harakatlari 
faollashdi. 
Jumladan, Xorazmda Yosh xivaliklar harakati xonlikdagi siyosiy vaziyatni 
o’zgartirish va bir qator demokratik o’zgarishlarni yuzaga chiqarishga otlandilar. 
Yosh xivaliklar yetakchilari ishlab chiqqan manifestda konstitutsion monarxiya 
tuzish, xonning vakolatlarini cheklash, iqtisodiyot, ta’lim va madaniy xayot 
jabhalarini isloh qilish talablari ilgari surilgandi. Xivada ijtimoiy-siyosiy vaziyat 
keskin tus olayotganidan cho’chigan Isfandiyorxon (1910-1918) 1917-yil 5-aprel 
kuni manifestni imzolashga majbur bo’ldi. Manifest talablariga ko’ra xonlikda 
konstitutsion monarxiya tuzumi o’rnatildi. Ayni paytda tarkibi 30-50 kishidan 
iborat ruhoniylar va savdo-sanoat ahli vakillaridan saylangan Majlis va Nozirlar 
Kengashi tuziladi. Ular xalq vakilligi boshqaruvi organlari sifatida xon hokimiyati 
vakolatlarini ma’lum darajada chekladi. Manifestga muvofiq yosh xivaliklarning 
taniqli rahbari Bobooxun Salimov Majlis raisi, Matmurodov esa Nozirlar Kengashi 
raisi etib saylandilar. Xon xazinasi va uni tasarruf qilish ustidan nazorat o’rnatildi. 
Xon temir yo’llar qurish, pochta-telegraf o’rnatish, yangi jadid maktablari ochish 
to’g’risida va’dalar berdi. Biroq Xiva xoni va uning atrofidagi mutaassib kuchlar 
bu demokratik o’zgarishlarni yo’qqa chiqarish, eski tartiblarni qayta tiklash payida 
bo’ldilar. 1917-yil-iyuniga kelib Isfandiyorxon Rossiya Muvaqqat hukumatining 
Xivadagi vakili, general Mirbadalov yordamiga tayanib, Matmurodov boshliq 
Yosh xivaliklar rahbarlarini qamoqqa oladi. Bu partiyaning faoliyati qonundan 
tashqari deb e’lon qilinadi. Yosh xivaliklarning ko’plari qo’lga olinib jazolanadi. 
Qolganlari xonlik hududini tark etadilar.