Türkmen halk döredijiligi

Şadessanlar. Gorkut ata

---

134
Türkmen halk döredijiligi
− Eý, Däli Domrul, Allanyň emri − sen jan ýerine jan tapmaly, seniň 
janyň azat bolsun!
Däli Domrul aýdar:
− Men nähili jan tapaýyn? Ýöne meniň bir garry atam bilen garry 
enem bar. Gel, şolaryň ýanyna gideli, belki, ikisinden biri janyny berer.
Däli Domrul sürdi, atasynyň ýanyna geldi, onuň ellerinden ogşap 
söýlemiş, göreliň, ne söýlemiş:
− Ak sakgally, eziz, yzzatly, janym atam, eşider bolsaň, şeýle bir 
waka boldy: küpür söz sözledim, bu sözler hem Hudaýa ýaraman, Ezraýy-
la buýruk beripdir. Ezraýyl uçup gelip, garnyma basyp mündi, hyrryl-
dadyp meniň süýji janymy alar boldy. Men indi senden jan dilär men. 
Sen janyňy berermi sen, ýogsa «ogul, Däli Domrul!» diýip aglarmy sen?
Onda atasy aýdar:
− Ogul-ogul, aý, ogul, janymyň parasy, ogul, dogdugynda, dokuz 
bugra öldürdigim, arslan ogul, tüýnügi altyn bowun ak öýümiň gabsasy, 
ogul, gaza meňzär gyzymyň, gelnimiň bezegi, ogul. Eger garşyda ýatan 
gara dagym gerek bolsa, söýle Ezraýyla, gelsin onuň ýaýlasy bolsun. 
Teble-teble şabaz atlarym gerek bolsa, oňa minit bolsun. Hatar-hatar 
düýelerim gerek bolsa, oňa ýüklet bolsun. Agyldaky akja goýnum gerek 
bolsa, oňa iýmit bolsun. Altyn-kümüş pul gerek bolsa, oňa harçlyk bolsun. 
Emma meniň üçin dünýe we şirin jan süýjüdir, men janymy gyýa bilmen, 
sen şony belli bilgil. Ýöne söýgüli eneň ýanyna bar, belki, ol janyny berer.
Däli Domrul atasyndan ýüz tapman, sürüp enesiniň ýanyna bardy. 
Ol aýdar:
− Ene, bilermi sen näler boldy? Gök ýüzünden al ganatly Ezraýyl 
uçup geldi, meniň göwsüme basyp mündi, harladyp janymy alar boldy. 
Atamyň ýanyna jan diläp bardym − bermedi. Sen näder sen, janyňy 
berermi sen, ýogsa saçyňy ýolup, ýüzüňi ýyrtyp: «Ogul, Däli Domrul!» 
diýu aglarmy sen? Ajy dyrnak ak ýüzüňe çalarmy sen? Garga kibi gara 
saçyň ýolarmy sen? Ene!
Bu ýerde enesi söýlemiş, göreliň, ne söýlemiş.
Enesi aýdar:
Ogul-ogul, aý, ogul!
Dokuz aý dar garnymda göterdigim, ogul, 
On aý diýende, dünýä ýüzüne getirdigim, ogul, 
Dolap-dolap ak süýdümi emdirdigim, ogul,

---

135
Akja burçly hysarlarda tutulaýdyň, ogul, 
Sasi dinli gäwür elinde tutulaýdyň, ogul, 
Altyn akja güýjüne sygyban, seni gutaraýdym, ogul, 
Ýaman ýere barmyş sen − bara bilmen. 
Dünýä şirin, jan eziz, janymy gyýa bilmen, 
Belli bilgil.
Enesi hem janyny bermedi. Ezraýyl Däli Domrulyň janyny almaga 
geldi.
Däli Domrul aýdar: 
− Aý, Ezraýyl, aman! 
Taňrynyň birligine ýokdur güman. 
Onda Ezraýyl aýdar:
− Ýeri, Däli, indi näme aman dilär sen? Ak sakgally ataň ýanyna 
bardyň, jan bermedi. Ak bürenjekli eneň ýanyna bardyň, jan bermedi, 
dagy kim jan berse gerek! 
Däli Domrul aýtdy:
− Meniň aýalym bar, iki perzendim bar, meniň olara aýtjak zatlarym, 
etjek wesýetlerim bar. Maňa biraz rugsat ber, şondan soň janymy alar sen.
Ol sürdi, aýalynyň ýanyna bardy, aýdar:
− Bilermi sen näler boldy? Gök ýüzünden al ganatly Ezraýyl uçup 
geldi, meniň göwsüme basyp gondy, meniň şirin janymy alar boldy. 
Atamyň ýanyna bardym, jan bermedi, enemiň ýanyna bardym, jan ber-
medi, «Dünýä şirin, janymyz süýji» diýdiler. Indi:
Ýüksek gara daglarym saňa ýaýlag bolsun, 
Sowuk-sowuk suwlarym saňa içit bolsun, 
Teble-teble şabaz atlarym saňa minit bolsun, 
Tüýnügi altyn bowun öýüm saňa kölge bolsun, 
Hatar-hatar düýelerim saňa ýüklet bolsun, 
Agylda akja goýnum saňa şüwlen bolsun; 
Gözüň kimi tutarsa, 
Köňlüň kimi söwerse, 
Sen oňa bargyl.
Iki oglanjygym oňsuz goýmagyl −
diýdi. Onuň aýaly söýlemiş, göreliň, ne söýlemiş: