Турли ёшдаги ўкувчиларнинг психологик хусусиятлари


Бола ташки мухит маълумотларини кайта ишлаш даври. 2


Download 60 Kb.
bet2/3
Sana17.01.2023
Hajmi60 Kb.
#1097257
1   2   3
Bog'liq
Турли ёшдаги ўкувчиларнинг психологик хусусиятлари

1. Бола ташки мухит маълумотларини кайта ишлаш даври.


2. Тафаккур:
а) ижтимоий давргача;
б) ижтимоий давр;


3. Интеллект:
а) ансомотор 2 ёшгача;
б) операционал давргача 2-7 ёшгача;
в) яккол операция даври 7-11 ёшгача;
г) формал опервция даври 11-15 ёшгача.

А.С.Выготский психологларнинг ёш давирларини табакалаш назарияларини танкидий тахлил килиб, муайян ривожланишни вужудга келтирувчи рухий янгиланишларга таяниб, ёш даврларини куйидаги боскичларга ажратади.


Биз психологлар ўкитувчилар учун, тарбиячилар учун кулай бўлган куйидаги ёш даврлар классификациясини тавсия этамиз:
1. (0 – 1) ёш гўдаклик даври
2. (1 – 3) ёш илк болалик
3. (3 – 7) ёш мактабгача бўлган давр

4. (7 – 11) кичик мактаб ёши


5. (11 – 15) ўрта мактаб ёши. Ўсмирлик
6. (15 – 17) катта мактаб ёши. Ўспиринликка ўтиш.

Турли ёшдаги болаларнинг ривожланиш боскичларида ўзига хос бўлган турлича ўзгаришлар содир бўлади. Бола ривожланишига бир канча биологик хамда ижтимоий омиллар ўз таъсирини ўтказади.


Ривожланишга ижобий ёки салбий таъсир этувчи омилларга куйидагиларни мисол келтиришимиз мумкин: боланинг ирсияти, оиласидаги гигиеник тарбия, умумий саломатлиги, экологик омиллар, ахборотлар ва бошкалар киради.

Хар бир ёш даврида психологик янгиланишлар, физиологик ўзгаришлар хамда ижтимоий мослашиш каби мураккаб жараёнлар содир бўлади.


Ўсмирлик даврининг психологик хусусиятлари хакида фикирлашамиз. Ўсмирлик ёши 10–11ёш, 14–15 ёшни ташкил этади. Кўпчилик ўкувчиларда ўсмирлик ёшидаги ўтиш асосан мактаб даврининг мураккаб бўлган 5 – синфига тўгри келади. Энди у бола эмас лекин хали катта хам эмас. Ушбу формуланинг ўзи бу даврнинг канчалик мураккаб эканлигини англатади.
Бу ёшда ўсмир ривожида кескин ўзгаришлар рўй бера бошлайди. Бу ўзгаришлар юкорида айтганимиздек, физиологик хамда психологик ўзгаришлардир. Физиологик ўзгариш жинсий етилишнинг бошланиши ва у билан боглик равишда барча аъзоларнинг мукаммал ривожланиши ва ўсиши хужайра ва организм тузилмаларининг кайтадан шакиллана бошлашидир. Организмдаги ўзгаришлар бевосита ўсмир эндокрин системасининг ўзгаришлари билан богликдир. Бу даврда ички секреция безларидан бири г и п о ф и з безининг функцияси фаоллашади. Унинг фаолияти организм тўкималарининг ўсиши ва мухим ички секреция безларининг яъни колконсимон без, буйрак усти, ошкозон ости, жинсий безлар ишини кучайтиради. Натижада бола бўйининг ўсиши тезлашади, жинсий балогатга етиш жараёни амалга оша боради (иккиламчи жинсий белгиларнинг пайдо бўлиши).
Ўсмирлар ўзларини катталадек тутишга харакат киладилар. Улар ўзларининг кобилият ва имкониятларини маълум даражада ўртоклари хамда устозларига кўрсатишга интиладилар. Бу холатни мактаб ўкитувчиси кундалик дарс жараёнида кузатиши мумкин.
Ўсмирлик ёшига хос бўлган психологик хусусиятларни ўргана туриб, ўсмирлар шахсининг шакилланиб, ривожланиб камолга етиш йўлларини ва унга таъсир этадиган биологик ва ижтимоий омилларни бевосита таъсирини хамда ахамиятини тушунишимиз мумкин.
Бу даврда усмир бахтли болалик билан хайирлашган лекин, катталар хаётида хали ўз ўрнини топа олмаган мураккаб холатда бўлади. Шунинг учун хам, ўсмирлик даври “Ўтиш даври”, “Инкироз даври” (кризис), “Калтис давр”, “Кийин давр”, “Балогат даври” каби номларни олган психологик кўринишла билан характерланади.
Ўсмирлик дарида катталарга нисбатан агрессив муносабатнинг пайдо бўлиши, негативизм сингари нохуш хулк атвор аломатлари ўз–ўзидан келиб чикадиган бевосита жинсий етишлиш туфайли пайдо бўладиган белгилар бўлибгина колмай, балки уларга билвосита таъсир кўрсатадиган ўсмир яшайдиган ижтимоий шарт–шароитлар воситаси оркали: унинг тенгдошлари, жамоадаги мавкеи, катталар билан муносабати, мактаб ва оиласидаги ўрни сабабли юзага келадиган характер белгиларидир.
Ўсмирлик даврида е т а к ч и ф а о л и я т – бу ўкиш, мулокат хамда мехнат фаолиятидир. Ўсмирлик даври мулокатининг асосий вазифаси бу дўстлик, ўртокликдаги элементар нормаларни аниклаш ва эгаллашдир. Ўсмирлар мулокатининг асосий хусусияти шундан иборатки у тўла ўртоклик кодексига бўйсунади.
Ўсимрлар катталарнинг уларга билдирадиган ишончларига катта эхтиёж сезадилар.
Катталарнинг ўсмир ёшдагиларга таъсир кўрсатиш, тарбия бериш учун энг кулай шароит бу умумий мехнат билан шугулланишидир.

Агар кичик ёшдаги болалар ёрдамчи бўлиш роллларидан кониксалар, ўсмирлар айникса ўспиринлик давридаги болалар катталар билан тенг равишда фаолият кўрсатаётганларидан, лозим бўлганда уларнинг ўрниларига хам ишлай олишларидан коникадилар.



Download 60 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling