Turon nashr

Талабнинг ўзаро эластиклиги (Cross elasticity of demand)= A товар миқдорининг % ўзгариши / B товар нархининг % ўзгариши
А товар нархида ўзгариш йўқ деб фараз қилсак, талабнинг ўзаро эгилувчанлиги товарларнинг ўрнини босувчи ёки тўлдирувчи даражасига боғлиқ.
(а) Агар иккита товар ўрнини босувчи бўлса, ўзаро эластиклик ижобий бўлади ва бирининг нархининг пасайиши иккинчисининг талаб миқдорини камайтиради.
(b) Агар товарлар тўлдирувчи бўлса, ўзаро эластиклик салбий бўлади ва бирининг нархининг пасайиши бошқасига талабни оширади.
Масалан, нон ва сариёғ қўшимча ҳисобланади деб тахмин қилинг. Агар ноннинг нархи ошса, нонга бўлган талаб ошган бўлади ва бу ўз навбатида, сариёғга бўлган талаб камаяди. Шундай қилиб, каср сифатида биз мусбат қийматдан (нархнинг ошиши) кўра манфий қийматга (талаб қилинган сариёғ миқдори) эгамиз, яъни талабнинг ўзаро эластиклиги манфий бўлади.
Ўзаро эластиклик икки маҳсулот ўртасидаги таққослашни ўз ичига олади. Концепция ўрнини босувчи ва қўшимча маҳсулотларни кўриб чиқиш контекстида фойдалидир.
Талабнинг ўзаро эгилувчанлиги қиймати икки товар ўртасидаги муносабатларнинг мустаҳкамлигини кўрсатади. 1 ёки -1 га мойил бўлган индекслар кучли муносабатларни билдиради; нолга мойил бўлган статистика заиф муносабатларни кўрсатади. (15-жадвал).
15-жадвал
Талабнинг ўзаро эгилувчанлиги қиймати¹³²

Ўзаро эластиклик (Cross-elasticity)	Қиймати (Value)	Мисол (Example)
Идеал қўшимчалар (Perfect complements)	-1
Қўшимчалар (Complements)	–ve	Нон ва сариёғ
Боғлиқ бўлмаган маҳсулотлар (Unrelated products)	0	Нон ва машиналар
Ўрнини босадиган товарлар (Substitutes)	+ve	Оқ нон ва жигарранг нон
ўрнини босадиган идеал товарлар (Perfect substitutes)	+1

Демак, юқоридагилардан хулоса қиладиган бўлсак, талаб жадвали-бу маҳсулот ёки хизматнинг ҳар хил нархларини ва унинг миқдорини маълум бир даврда ҳар хил нархларда жадвалли тартибга солиш. Жадвалда талаб қилинган нарх ва миқдор моментумини ўрганиш талаб эластик ёки ноэластик эканлигини аниқлайди. Бундан ташқари бизнесни ҳар доим таҳлилни амалга ошириш лозим. Шу боис, ушбу кўрсаткичлар, яъни Талабнинг нарх эластиклиги (Price elasticity of demand (PED), Талабнинг даромад эластиклиги (Income elasticity of demand), Талабнинг ўзаро эластиклиги (Cross elasticity of demand) каби коэффициентларини ҳисоблаб бориб, бизнес учун фойдали ва самарали қарорларни қабул қилишга ёрдам беради.

14.