Turon nashr

1.3. Назорат доирасига эҳтиёж (Need for control framework). Ички назорат рамкаларига ички бошқарув елементлари ишлайдиган бошқарув муҳити киради. Бошқа муҳим элементлар хатарларни баҳолаш ва жавоб бериш жараёнлари, ахборот алмашиш ва атроф-муҳитни назорат қилиш ва бошқариш тизимининг ишлашидир. Ташкилотлар назоратнинг умумий доирасини кўриб чиқишлари керак, чунки агар улар ташкилот атрофида вақти-вақти билан ишлаб чиқилса, бошқарув жуда самарали бўлиши эҳтимолдан йироқ эмас ва уларнинг самарадорлигини ички аудит ва раҳбарият томонидан ўлчаш қийин бўлмайди.
1.4. Бошқариш муҳити ва бошқариш процедуралари (Control environment and control procedures). Ички назорат тизими назорат муҳити ва назорат процедураларни ўз ичига олади. Ушбу процедурлар корхона директорлари ва раҳбарияти томонидан ўз бизнесининг ички назорат тизимини тартибли ва самарали ўтказилишини, шу жумладан ички сиёсатга риоя қилишни таъминлаш мақсадларига эришиш ўз ичига олади. Активларни ҳимоя қилиш, фирибгарликнинг олдини олиш ва аниқлаш ва бухгалтерия ёзувларининг аниқлиги ва тўлиқлиги ва ишончли молиявий маълумотларни ўз вақтида тайёрлашни таъминлаш ҳам, ички назорат муҳитини шакиллантиради. Ички назорат компютерлаштирилган бухгалтерия тизимларига киритилиши мумкин. Бироқ, ички назорат тизими бухгалтерия тизими билан бевосита боғлиқ бўлган масалалардан ташқари бошқа масалаларда ҳам амалга оширилиши лозим бўлади.
Ички назорат тизимининг элементлари:

• 
  Атроф муҳитни бошқариш (Environment control): директорлар, менежерлар ва акциядорларнинг муносабати, ҳушёрлиги ва иш ғайрати экологик назорат орқали акс этади.
  
• 
  Назорат қилиш тартиби (Control procedure): бизнес ташкилотининг аниқ мақсадига еришишни таъминлаш учун бизнес органи томонидан қабул қилинган қўшимча сиёсат ва процедуралар назорат тартиблари ҳисобланади.
  
• 
  Бухгалтерия тизими (Accounting system): бухгалтерия тизими бизнес операцияларини аниқлаш, таснифлаш, умумлаштириш, баёнотни тайёрлаш ва тўғри маълумотларни ўз вақтида тақдим этиш учун таҳлил қилинадиган баъзи процедуралар ва ёзувларни англатади.
  

Ушбу назорат процедуралари:

• 
  Ҳокимиятнинг тўғри делегацияси;
  
• 
  Масъулиятни ажратиш;
  
• 
  Ҳужжатларни тайёрлаш ва улардан фойдаланиш;
  
• 
  Мулкни ҳимоя қилиш учун етарли хавфсизлик чораларини қабул қилиш ва
  
• 
  Фаолиятнинг бажарилишини мустақил назорат қилиш.
  

Turnbull ҳисоботида оддий бошқарув муҳитининг бир қатор элементлари эътироф этилган. Буларга:

•