Turon nashr

13-расм. Микро муҳит элементлари
Микро муҳит элементлари Foundations of Accounting in Business - FAB Study Text 2016. PART A: Chapter 03 « Microeconomic factors» қисмида ᴋуйидагича акс этттирилган (13-расм).
Шундай қилиб, микро муҳитни тушунишнинг муҳим элементи ташкилотлар ўртасидаги рақобатдир:

• 
  Мижозлар билан мунособатларда ғолиб бўлиши;
  
• 
  Материалларни танлай олиш;
  
• 
  энг яхши воситачиларга кириш ҳуқуқини олиш.
  

Микро муҳит бир неча сабабларга кўра маркетинг жараёни учун умумий аҳамиятга эга. Умуман олганда, микро муҳит бевосита ёки операцион муҳитдир; бошқарувнинг тактик жавобларини ҳар куни бошқаради. Маркетолог бизнеснинг манфаатдор томонларига таъсир қилиш учун маркетингдан фойдаланиши мумкин.
Микро муҳит ҳам ҳақиқий, ҳам потенциал мижозларни ўз ичига олади – менежмент потенциал мижозларни ҳақиқий мижозларга айлантириш учун маркетинг аралашмасидан фойдаланиши мумкин; аммо, бунинг учун ушбу потенциал мижозларнинг эҳтиёжларини тушунишни ва қондираолишни талаб қилади.
Демак микро муҳит рақобат билан боғлиқ бўлиб, мижозларнинг ўртасида ўзларининг товар ёки хизматларини тақдим этишда ғолиб стратегияга эга бўлиш ва табни, эҳтиёжларини қондириш билан боғлиқ мунособатлар.


3.11.Ички ва ташқи микро ва макро муҳит.

Ички ва ташқи микро ва макро муҳит тушунчасига Foundations of Accounting in Business - FAB Study Text 2016. PART A: Chapter 03 «Microeconomic factors» қисмида ᴋуйидагича эътироф этилган:

Ташкилот учун тизим сифатида биз ички ва ташқи таъсирга эга бўлган турли кучларни кўриб чиқишимиз керак. Ташкилотни (бу ижтимоий тизим). Ташкилотда жараён табиатда циклик бўлиб, танланган киришларни ва келажакда трансформация жараёнини мослаштириш учун ишлатиладиган тескари алоқа билан таъминлайдиган якуний чиқишни истеъмол қиладиганлар. Ушбу мулоҳазанинг мақсади ушбу истеъмолчиларнинг эҳтиёжларини яхшироқ қондиришдир (мижозлар, охирги фойдаланувчилар ва бошқалар). Ушбу жараён микро ва макро доирасида ҳам содир бўлади ушбу жараён ичидаги барча элементларга таъсир кўрсатадиган омиллар ва кучларга эга бўлган муҳитлар.
Тизим учун тўртта асосий элемент мавжуд: киришлар, ташкилот ичида содир бўладиган трансформацион жараён, чиқиш ва кейин ушбу чиқишларнинг якуний истеъмоли. Киришлар умумий қисқартма, 5 Ms ёрдамида эслаб қолиш мумкин.
5Ms ташкилот ишлаши учун талаб қиладиган маълумотларга мурожаат қилади. Улар:
1 материаллар
2 пул
3 одамлар (яъни инсон ресурс)
4 машиналар
5 менежмент
Ташкилотда ишлайдиган ваколат ва маҳорат ушбу маълумотларнинг мижоз учун қимматли ёки муҳим нарсага айланишини таъминлаш учун ишлатилиши керак. 5Ms Mullins (2005), ҳатто бир хил секторда жойлашган ташкилотлар ҳам турли мақсадлар, процедуралар, операцион усуллар, бошқарув услублари, тизимлар, ходимларнинг тузилиши ва хулқ-атворига эга бўлиши мумкинлигини таъкидлади. Ушбу фарқларга қарамай, Mullins барча ташкилотларнинг ишлаши учун зарур бўлган тўртта омилни аниқлади:

• 
  Одамлар (People) -ҳар бир ҳаракат, ёзилган ҳужжат, тақдимот, қабул қилинган қарор ортида инсоннинг ўзаро таъсири бор;
  
• 
  Мақсадлар (Objectives)-бу ташкилотнинг асосини ташкил этади ва натижаларнинг моҳиятини ва уларга эришиш учун қатор тадбирларни белгилайди;
  
• 
  Тузилма (Structure) -ҳаракатлар ва ўзаро таъсирларни йўналтириш ва мувофиқлаштириш учун зарур;
  
• 
  Менежмент (Management)-мақсадларга эришиш учун ҳаракатларни йўналтириш ва назорат қилиш талаб қилинади.
  

Чиқиш ва истеъмол элементлари жараён давом этаётганлигини ва ташкилот (маҳсулот ёки хизмат) томонидан бирор нарса яратилгандан сўнг у узатилишини белгилайди. Маркетинг интизом сифатида шуни эслатиб ўтадики, ушбу жараён давом этиши учун ташкилот ишлаб чиқариш белгиланган мижозларнинг эҳтиёжларини қондиришини таъминлаши керак ва бу мижознинг қиймати билан боғлиқ бўлиши керак таклиф.
Харидор қиймати таклифи сотувчи мижознинг тегишли тўлови (ёки бошқа қиймат ўтказиш) эвазига мижозга олишини ваъда қилган имтиёзларнинг умумий миқдоридан иборат.
Оддий сўзлар билан айтганда: қиймат таклифи = мижоз нима учун тўлайди нима олади.
Шунга кўра, мижоз компаниянинг қиймат таклифини бир нечта кичик тўпламлар билан иккита кенг ўлчов бўйича баҳолаши мумкин:

1. 
   Нисбий ишлаш: харидор сотувчидан рақобатчининг таклифига нисбатан нимани олади;
   
2. 
   Нарх: мижознинг маҳсулот ёки хизматни сотиб олиш учун қилган тўловидан иборат; шунингдек, кириш нархи;
   

Сотувчи-компаниянинг marketing ва сотиш бўйича ҳаракатлари мижозларга қиймат таклифини таклиф қилади; сотувчи компаниянинг етказиб бериш ва мижозларга хизмат кўрсатиш жараёнлари кейинчалик ушбу қиймат таклифини бажаради.
Кейинги сотиб олиш қарорига дуч келганда, кимнинг маҳсулоти ёки хизмати мижоз сотиб олиши мумкин? Бу сизники бўладими ёки асосий рақибнинг маҳсулоти бўладими? Бу бизнес раҳбарлари учун жавоб керак бўладиган энг муҳим савол.
Кўпинча, мижозлар ушбу қарорни қуйидагиларга асосланиб қабул қилишади улар учун энг қадрли бўлган имтиёзлар ва ушбу имтиёзларни олиш учун улар тўлашлари керак бўлган нарх. Бошқача қилиб айтганда, сотиб олиш бўйича қарорларнинг аксарияти қабул қилинган қийматга асосланган – энг мақбул имтиёзларнинг сифати ва ушбу имтиёзлар учун тўланадиган нарх ўртасидаги келишув.
Мисол учун амалий бир мисолни кўриб ўтсак:
Premier Motors деб номланган гипотетик ташкилот учун қуйидаги сценарийни тасаввур қилинг юқори самарали спорт автомобилларини ишлаб чиқаради.
Агар Premier Motors улар учун мавжуд бўлган энг яхши кириш ресурсларидан фойдаланган бўлса ва ҳозиргача ишлаб чиқарилган энг ажойиб машиналарни ишлаб чиқариш учун якуний бошқарув ва ташкилий ишларга эга бўлса, бу жуда фойдали бўлади деб ўйлашингиз мумкин. Мисол учун улар автоуловларга эгалик қилишнинг энг паст даражаларидан бирига эга бўлган Мўғулистонда жойлашган бўлса, улар маҳаллий мижозлар базасига эга бўлмас эдилар. Худди шу тарзда, маҳсулотни дунёнинг бошқа қисмларига етказиш жуда қимматга тушади. Баъзи жуда бой истеъмолчилар учун нархидан қатъий назар дунёдаги энг яхши машинани сотиб олиш имконияти автомобиллар учун бозор мавжудлигини англатади; аммо, ушбу бозорнинг потенциал ҳажми жуда чекланган ва узоқ муддатда самарали бўлиши шарт эмас.
Энди биз мисолимизга қўшимча экологик элементларни қўшишимиз керак. Микро муҳитда кўплаб мижозларнинг етишмаслиги аниқ камчиликдир. . Шунингдек, юқори маҳсулдор спорт автомобиллари бозорида Premier Motors бундай ажойиб автомобилларни ишлаб чиқармаслиги мумкин, аммо арзонроқ ва шунинг учун катта бозорга эга бўлган бир қатор рақобатчиларга эга бўлиши мумкин. Макро даражада, иқтисодий фаровонлик даврида глобал миқёсда юқори қийматга эга бўлган автомашиналарни сотиб ололадиган шахслар сони кўпайиши мумкин, нотинч иқтисодий даврда эса бундай кўркам автомобилларни нафақат молиявий сабабларга кўра, балки ижтимоий ва маданий кутишларнинг ўзгариши туфайли ҳам сотиб олишга мойиллиги камайиши мумкин.
Гарчи бу мутлақо хаёлий мисол бўлса-да, ҳеч бўлмаганда бутун жараён маркетолог томонидан баҳоланиши ва кутилиши керак бўлган мураккаб вазиятларни қандайлигини намойиш этади.¹²³

12.