Tushunchasiga

1. Innovatsion muhitning mohiyati nimadan iborat?

1. 
   Innovatsion salohiyat tushunchasiga oydinlik kiriting, uning tarkibiy qismlarining xususiyatlarini ochib bering?
   

2. 
   Milliy innovatsion tizimni tushuntiring, uning asosiy tashkil etuvchilarini sanab bering?
   

Milliy innovatsion tizimlar kontseptsiyasini ishlab chiqishda quyidagi uslubiy tamoyillarga asoslanadi:
Y.Shumpeterning g‘oyalari: innovatsiyalar va ilmiy ishlanmalar- korporatsiyalar raqobatbardoshligining asosi; novator-tadbirkorning ilmiy ishlanmalarning tijoratlashuvidagi o‘rni.
F.Xayekning g‘oyalari: iqtisodiy rivojlanish sohasidagi bilimlarning alohida o‘rni (“bilim iqtisodiyoti”, “kreativ” korporatsiya).
D. Nort g‘oyalari: institutsional muhitning o‘rni – keng tarmoqli bozor munosabatlari va mexanizmlarini yaratish bozorlar samaradorligini ta’minlaydi.
MIT lar kontseptsiyasining keyingi davrlardagi taraqqiyoti 1980 yilning o‘rtalarida ayniqsa avj oldi. Ushbu davrda ko‘plab olimlar o‘z ilmiy izlanishlari bilan milliy innovatsion tizimlarning rivojiga katta hissa qo‘shdilar. Mazkur ilmiy izlanishlar orasida B. Lundvall, K.Frimen va R.Nelsonlarning tadqiqotlari katta o‘rin tutadi. Qo‘yilgan masalalarni hal etishda ushbu mualliflar o‘ziga xos usul va yondashuvlardan foydalandilar. Xususan, B.Lundvall milliy innovatsion tizimlarning o‘ziga xos jihatlarini tadqiq etsa, K.Frimen innovatsion faoliyatning institutsional jihatlariga urg‘u beradi, R.Nelson davlat tomonidan amalga
oshiriluvchi ilm-fan va texnologiyalar sohasidagi siyosat masalalariga alohida to‘xtaladi.
B.Lundvall tadqiqotlari F. Listning “milliy ishlab chiqarish tizimlari” kontseptsiyasi va firmalar o‘rtasidagi texnologik hamkorlikni yo‘lga qo‘yish bo‘yicha amalga oshirilgan ilmiy ishlarga tayanadi. B.Lundvall bir davlat ichida yangi bilim va texnologiyalar ishlab chiqaruvchilarning o‘zaro munosabatlarini o‘rganib chiqdi. Muallifning fikriga ko‘ra, firmalarning texnologik hamkorligi ko‘pincha mamlakat miqyosida amalga oshadi va uning institutsional tuzilishining o‘ziga xos xususiyatlari bilan belgilanadi. Globallashuv sharoitida xorijiy kompaniyalar bilan faol hamkorlik qilinishiga qaramay, innovatsion jarayonlar milliy tizimlar bilan uzviy aloqada bo‘ladi.
K.Frimen o‘z tadqiqotlarida T.Veblen, R.Kouz va G.Saymonning institutsional nazariyalarining xulosalariga tayanadi. Uning tadqiqotlarida innovatsion faoliyatning institutsional tarkibi asosiy o‘ringa qo‘yiladi. K.Frimen MIT ni iqtisodiyotning davlat va xususiy sektoridagi institutsional tuzilmalarning o‘ziga xos tarmog‘i bo‘lib uning faolligi va o‘zaro hamkorlik darajasi yangi texnologiyalarning tarqalishiga yordam berishini ta’kidlaydi. Ushbu muassasalar, nafaqat tadqiqot o‘tkazish uchun mas’ul bo‘lgan tashkilotlarni, balki mavjud darajadagi resurslarni korxona darajasida va milliy iqtisodiyot darajada boshqarishni o‘z ichiga oluvchi harakatlarni tavsiflaydi. R.Nelson tadqiqotlarining asosiy muammosi davlatning ilmiy va texnologik siyosatni amalga oshirish va MIT doirasida mazkur siyosatni amalga oshirishda zamonaviy imkoniyatlar va cheklovlar hisoblanadi. Shunday qilib, R. Nelson texnik taraqqiyotning o‘ziga xos xususiyatlarini ajratib ko‘rsatar ekan, qat’iy markazlashtirilgan boshqaruv va rejalashtirish innovatsion taraqqiyotning amalga oshishiga yo‘l qo‘ymasligini, shu sababli ham davlatning innovatsion siyosatini amalga oshirishda bozor regulyatorlarining joriy etilishi bir muncha ijobiy natijalar berishini ta’kidlab o‘tadi. Shuni ta’kidlash kerakki, turli mamlakatlar uchun davlat tomonidan tartibga solishning turli mexanizmlari xos bo‘lsada, qo‘yilgan maqsadlarga erishish uchun
umumiy qoidalar mavjuddir. Kontseptsiya mualliflari bunday umumiy qoidalarga milliy innovatsion tizimni shakllantirish va uning samarali ishlashi uchun shart- sharoitlarni yaratib berishni ta’kidlab o‘tishadi. Milliy innovatsion tizimni tadqiq etishda tadqiqotchilar turli yondashuvlar va yo‘nalishlarga tayanib ish ko‘rsalarda, kontseptsiya asoschilari milliy innovatsion tizim borasida quyidagi umumiy ta’rifga to‘xtaladilar:
”Milliy innovatsion tizim – bu milliy chegaralar doirasida ilmiy bilim va texnologiyalarni ishlab chiqarish va tijorat-lashtirish bilan shug‘ullanuvchi kichik va yirik kompaniyalar, universitetlar, davlat laboratoriyalari, texnoparklar va inkubatorlar kabi o‘zaro bog‘liq bo‘lgan tashkilot (tuzilma)lardan iborat. Ularning o‘zaro aloqasi mustahkam milliy ildizlarga, an’analarga, o‘ziga xos siyosiy va madaniy xususiyatlarga ega bo‘lgan huquqiy, moliyaviy va ijtimoiy institutlar majmuasi tomonidan ta’minlanadi”. Eng kuchli tahlil instrumentlaridan biri sifatida MIT kontseptsiyasining ahamiyati quyidagi uch omilga asoslanadi:

1. bilimlarning iqtisodiy jihatdan muhimligini anglab etish;

   
   

2. tizimli yondashuvga e’tiborning kuchayishi;

   
   

3. bilimlar yaratish jarayonida ishtirok etuvchi muassasalar sonining ortishi.

   
   

Shunday qilib, milliy innovatsion tizim ikkita: ilmiy-ishlab chiqarish va institutsional bloklarni qamrab oladi.
O‘z navbatida, ilmiy-ishlab chiqarish muhitini quyidagicha tartiblashtirishimiz mumkin:

1. fan va ta’lim (g‘oyalar manbai);

   
   

2. tadbirkorlik sektori;

   
   

3. innovatsion infratuzilma.

   
   

3. 
   Texnoparkni ta’riflang. Texnopark o‘z rezidentlariga qanday xizmatlarni taqdim etadi?
   

Texnoparklar to‘g‘risida shuni aytish mumkinki, ular mahalliy hokimiyat va boshqaruv organlari, oliy o‘quv yurtlari, innovatsion investitsion korxonalar bilan uzviy aloqada bo‘lgan tashkilotlardir. Bu ularga ma’lum bir hududda qulay innovatsion muhitni shakllantirish va innovatsion tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash imkonini beradi. Innovatsion-texnologik markazlar kadrlar tayyorlash va o‘qitishni amalga oshiradi, innovatsion korxonalar bilan birgalikda tadqiqotlar o‘tkazadi va shuningdek, ularni dastlabki bosqichlarda moliyalashtiradi. Aytilganlardan ko‘rinib turibdiki, innovatsion-texnologik markazlar innovatsion korxonalarni moliyalashtirish manbai ham bo‘lishi mumkin. Shuni ta’kidlab o‘tish lozimki, chizmada moliyalashtirish manbalari va mijozlarning to‘liq va mumkin bo‘lgan barcha shakllari ham keltirilmagan. Misol uchun, moliyalashtirish manbai sifatida sug‘urta kompaniyasi yoki pensiya fondi chiqishi mumkin, lekin bu amaliyotda juda kam uchrashi sababli, chizmada moliyalashtirishning bir muncha ishonchli manbalari aks ettirilgan. Ko‘rsatib o‘tilgan moliyalashtirish manbalari o‘rtasidagi farq innovatsion faoliyat natijalariga egalik qilishda ifodalanadi. Dastlabki shaklda innovatsion korxonalar mustaqil ravishda investitsiyalarni amalga oshiradilar, moliyalashtirishning mustaqil manbalari esa pul mablag‘laridan foydalanganlik uchun asosan foiz ko‘rinishida to‘lov oladilar. Ikkinchi shaklda esa innovatsion faoliyat natijalariga egalik qilish huquqi yo birgina mijozning o‘ziga, yoki mijoz va innovatsion korxona–yaratuvchiga tegishli bo‘ladi.

4. 
   Biznes-inkubatorni tavsiflang. Innovatsion kompaniyalar taraq-qiyotining qaysi bosqichida u kompaniyalarni qo‘llab-quvvatlaydi. Biznes inkubator faoliyatining samaradorligini ko‘rsatuvchi asosiy ko‘rsatkichlar nimalardan iborat?
   

Innovatsion kompaniyalar rivojlanishining boshlang‘ich va ilk bosqichlarida (seed stage, start-up, early stage) moliyalashtirishning asosiy manbalari o‘rtasida o‘z-o‘zini moliyalashtirish, grantlar, oliy o‘quv yurtlari va texnoparklarning mablag‘lari, shuningdek investitsion fondlar va biznes-farishtalarning mablag‘lari kabilarni ajratib ko‘rsatishimiz mumkin. Kompaniya faoliyat ko‘rsatishining falsafasini aks ettiruvchi kompaniya missiyasini shakllantirish asosini qadriyatlar tashkil etadi. Kompaniya missiyasini ishlab chiqish bilan bir qatorda, o‘ta qisqacha ko‘rinishda asosiy qadriyatni aks ettiruvchi kompaniya shiorini shakllantirish ham talab etiladi. Kompaniya misssiyasi va shiori kompaniya faoliyat ko‘rsatishining asosiy mazmun va maqsadini kompaniyaning barcha “steykxolder”lariga etkazishni ko‘zda tutadi. Shu sababli ham, korporativ madaniyatning innovatsionlik darajasini tadqiq etish nuqtai nazaridan kompaniya missiyasi va shiorining mazmunini o‘rganish biz uchun g‘oyatda foydali hisoblanadi. Quyidagi jadvalda dunyoning etakchi innovatsion kompaniyala-rining missiyalari va shiorlari keltirib o‘tilgan (“dunyo innovatsion kompaniyalarining kuchli 50 taligi (BCG),2013).

5. 
   Texnologiyalar transferi markazlarining asosiy vazifalari nimalardan iborat?
   

"Texnologiyalar transferi - bu tarmoq ichida, tarmoqlar orasidaa xamda mamlakatlar orasida amaliy xususiyatga ega bo’lgan texnologik bilimlarni, va ishlab chiqarish jarayonlariga va usullariga tegishli tajribani va innovatsion maxsulotlarni tarqalishi”.
Texnologiyalar transferi markazlari (TTM) ilmiy-texnik natijalarning tijoratlashuvini tezlatishi, kichik innovatsion korxonalar, jumladan, texnoparklar va innovatsion-texnologik markazlar tarkibida yaratishni ta’minlashi ko‘zda tutilgan.
Shuni ta’kidlash joizki, TTM tizimining samarali ishlashiga qator omillar to‘sqinlik qiladi. Ularning orasidan quyidagilarni alohida ajratib ko‘rsatish maqsadga muvofiq:

• mintaqalar miqyosida innovatsion jarayonlarni boshqarishning sust tashkil etilganligi;

  
  

• ko‘pchilik TTMda ichki va xorijiy bozorlarga chiqish bilan bog‘liq muammolar;

  
  

• TTM tashkil qilish va faoliyat ko‘rsatishi uchun resurslar bazasining etarli emasligi;

  
  

• innovatsion faoliyat kuchayishini rag‘batlantiradigan me’yoriy-huquqiy asoslarni etarli darajada emasligi.

  
  

6. Intellektual mulk va kapital tushunchasi ?

7. 
   Intellektual huquqlar ?
   

8. Intellektual mulk va kapitalni muhofaza qilishning ahamiyati ?

9. 
   Intellektual mulk va kapital obbyektlarini muhofaza qilish usullari ?
   
10. 
    Innovatsion salohiyatning mazmuni, tarkibini aytib bering?
    

Innovatsion salohiyat - har qanday tizimda jamiyat rivojlanishi uchun foydalanilishi mumkin bo‘lgan iqtisodiy resurslarning miqdori hisoblanadi. Ushbu iqtisodiy resurslar uchta asosiy sektor o‘rtasida taqsimlanadi: ilmiy-texnik, ta’lim, investitsion. Ushbu taqsimot natijasida ilmiy-texnik salohiyat, ta’lim salohiyati va investitsion salohiyat shakllantiriladi. Ushbu segmentlarning jamlanmasi makroiqtisodiy darajada innovatsion salohiyatini tashkil etadi.
Innovatsion salohiyatning tuzilishini uchta tarkibiy qism (resurs, ichki va natijali) bir-birining o‘rnini egallashi, to‘ldirishi va birlashishi bilan ifodalanadi hamda ularni qo‘llash jarayonida yagona tarkibiy qism sifatida namoyon bo‘ladi. Biroq, innovatsion salohiyatning taklif etilayotgan tuzilmasi to‘liq emas, chunki u innovatsion faoliyatni tashkil etishning zamonaviy shakllarini va innovatsion faoliyatni boshqarishning cheklangan darajadaligi, ilm-fan materiallari yoki intellektual mahsulot, shuningdek, ilmiy muassasalar, loyiha tashkilotlari va innovatsion korxonalar tarmoqlarini (innovatsion salohiyatning tashkiliy komponent) o‘z ichiga olmaydi.

11. 
    Innovatsion salohiyatning amal qilish tamoyillari nima?
    

Innovatsion salohiyatning asosi - xodimlar, tashkiliy, moddiy va texnik axborot, boshqaruv va moliyaviy komponentlar, shuningdek, ilmiy-texnik komponentlari hisoblanadi.
Innovatsion salohiyat asosini, malakali kadrlar, professional tashkiliy tuzilma, moddiy-texnik baza, kuchli axborot manbalari, zamonaviy boshqaruv usullari, moliyaviy barqarorlik va ilmiy-texnik tuzilmalar tashkil qiladi.

12. 
    Innovatsion salohiyat shakllanish bosqichlari.
    

Mamlakatda innovatsion salohiyatning shakllanishi va amalga oshirilishi ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlanmalaridan boshlab, ijtimoiy ishlab chiqarish yoki innovatsion texnologiyalarni qo‘llashni o‘z ichiga oluvchi, innovatsion jarayonlarni jadallashtiruvchi omil va shart-sharoitlar majmuasiga bog‘liqdir.
Innovatsion salohiyat yakuniy bosqichda turgan mavjud innovatsion loyihalar hamda innovatsion faoliyatni rivojlantiruvchi barcha bo‘g‘inlarni birlashtiruvchi infratuzilma sifatida ifodalanadi.
Ushbu muammo bo‘yicha tadqiqot olib borayotgan bir qator mualliflarning fikriga ko‘ra,³⁶ innovatsion salohiyatni oshirishni rag‘batlantiruvchi yoki sekinlashtiruvchi xizmatlar ishlab chiqaruvchi iqtisodiyot subyektlari uchun istiqbolda jahon bozoriga chiqish imkoniyati tug‘iladi; yaratilayotgan innovatsiyalarning tegishli sohalardagi texnologik jarayonlar bilan integratsiyalashuv qobiliyati mavjudligi.

13. 
    Innovatsion salohiyatning o‘zgarishiga ta’sir qiluvchi omillar nima?
    

rossiyalik olim A.A.Truxlyaevaning fikricha, milliy iqtisodiyotning innovatsion salohiyati rivojlanishiga to‘sqinlik qiluvchi omillarni ikkita guruhga bo‘lib ko‘rsatish mumkin: ³⁷
innovatsion salohiyatning sifat tarkibini belgilab beruvchi trasformatsion omillar;
milliy iqtisodiyotning innovatsion faoliyat bilan shug‘ullanishga tayyorgarligini ko‘rsatuvchi va innovatsion salohiyat mavjudligi hamda uni realizatsiya qilishni belgilab beruvchi chegaralarni ifodalovchi transaktsion omillar.
Transformatsion omillarga milliy iqtisodiyotning innovatsion salohiyati rivojlanishiga to‘siqinlik qiluvchi omillar, ya’ni, kadrlar masalasi, ilmiy, texnik- texnologik va moliyaviy cheklanishlarni kiritish mumkin. Ya’ni, yuqori iqtisodiy tavakkalchilik, pul mablag‘lari tanqisligi, malakali hodimlarning etishmasligi, innovatsiyalarni ishlab chiqish va bozorga kiritish qiymatining yuqoriligi, moddiy va ilmiy-texnik bazaning sustligi hamda uning eskirganlik darajasining yuqoriligi innovatsion salohiyatga salbiy ta’sir qiluvchi omillardan sanaladi.
Transaktsion omillar deganda, innovatsion salohiyatga salbiy ta’sir qiluvchi axborot, tashkiliy, institutsional cheklovlar tushuniladi. Ularga davlat va tadbirkorlik sektori o‘rtasida ishonchli, samarali o‘zaro ta’sir mexanizmlari hamda innovatsion madaniyatning mavjud emasligi, innovatsion faoliyatni qo‘llab- quvvatlovchi me’yoriy-huquqiy bazaning nomukammalligi, mamlakatda innovatsion faoliyatni rag‘batlantiruvchi soliq imtiyozlari, subsidiya va boshqa preferentsiyalarning yo‘qligi,

14. 
    Innovatsion salohiyatdan foydalanish darajasini baholash uslubiyatini aytib bering?
    

Innovatsion salohiyat tizimli ko‘rsatkichlardan iborat bo‘lib, uning darajasini shakllanish va foydalanish jarayonidagi ko‘rsatkichlar orqali baholash mumkin.
Innovatsion salohiyatning shakllanishini baholash ilmiy tashkilotlar, shu yo‘nalishda faoliyat yuritayotgan kadrlar, yaratilgan yangiliklar va shu kabilar bo‘yicha umumlashgan statistik ko‘rsatkichlar tizimi hamda ular tarkibining o‘zgarish tendentsiyasi tahlili asosida amalga oshirilishi mumkin.
Mamlakatda mavjud innovatsion salohiyatdan foydalanish darajasi yaratilgan innovatsiyalarning amaliyotdagi natijalari hamda ulardan foydalanish samaradorligini ifodalovchi ko‘rsatkichlarni tahlil qilish orqali baholanadi.
Rossiyalik olim V.V.Vinogradov innovatsion salohiyatni (fan-texnika salohiyati) ifodalovchi quyidagi ko‘rsatkichlarni ajratib ko‘rsatadi:
ITTKI (ilmiy tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlar) ga sarflangan xarajatlar mutloq hajmi, uning YaIM va davlat byudjetidagi ulushi;
fan va ilmiy sohada band bo‘lganlar soni ;
ilmiy tadqiqotlar bilan shug‘ullanuvchi tashkilotlar soni;
ro‘yxatdan o‘tgan ixtiro va yangiliklar, ilmiy yutuqlarga erishgan olimlar (masalan, nobel mukofoti).⁴⁸
V.I.Volkov innovatsion salohiyatni (fan-texnika salohiyati) baholashda quyidagi ko‘rsatkichlardan foydalanishni taklif qiladi:
ITTKI qilingan barcha xarajatlar miqdori, shu jumladan, dizayn va marketing xarajatlari;
mamlakat hududi va chet eldagi patentlar soni;
intelektual mulkni himoyalash darajasi;
oliy ta’lim tizimining rivojlanganlik holati.
Uning fikricha, ushbu mezonlardan foydalangan holda, mamlakatlarning innovatsion faoliyatni amalga oshirish qobiliyati reytingini aniqlash mumkin.⁴⁹
V.D.Andriyanov innovatsion salohiyatni (fan-texnika salohiyati) baholashda quyidagi ko‘rsatkichlardan foydalanish mumkinligini ta’kidlaydi:
ITTKIga qilingan xarajatlarning mutloq miqdori bo‘yicha mamlakatlar reytingi;
ushbu xarajatlarning YaIMdagi ulushi;
innovatsion faoliyatni amalga oshirish qobiliyati;
ilmiy tashkilotlar va ilmiy xodimlar soni;
nobel mukofoti sovrindorlari soni⁵⁰.
A.Orlovning fikriga ko‘ra, innovatsion faoliyat mamlakat rezidentlari va norezidentlari tomonidan ro‘yxatdan o‘tkazilgan patentlar soni bilan o‘lchanadi.⁵¹
T.V.Checheleva esa, resurs, xom ashyo, ishlab chiqarish, iste’mol, infratuzilmaviy, intelektual va institutsional salohiyat bilan bir qatorda hududlarning investitsion jozibadorligini ham innovatsion salohiyatni baholashdagi eng asosiy ko‘rsatkich sifatida qabul qiladi

15. 
    Respublikaning innovatsion salohiyatidan foydalanish holati va uning qiyosiy tahlili.
    

Mamlakat innovatsion salohiyatini baholash uslubiyatini ishlab chiqishda uning asosiy tarkibiy qismlarini to‘rtta guruh ko‘rsatkichlariga ajratib o‘rganish maqsadga muvofiq. Birinchi guruh – innovatsion salohiyatning moliyaviy tarkibini ifodalovchi ko‘rsatkichlar; ikkinchisi – moddiy; uchinchisi – kadrlar bo‘yicha; to‘rtinchisi – natijaviy ko‘rsatkichlardir.
Birinchi guruhdagi mutloq ko‘rsatkichlar milliy innovatsion sohani moliyalashtirishning fizik hajmini ifodalaydi. Nisbiy ko‘rsatkichlar esa, YaIMga nisbatan investitsiyalar ulushi va shunga o‘xshash ko‘rsatkichlar tizimidan iborat.
Mutloq ko‘rsatkichlar:
ilmiy tadqiqot va ishlanmalarda investitsiyalar hajmi.
ilmiy tadqiqot va ishlanmalarda davlat byudjeti mablag‘lari hajmi.
ilmiy tadqiqot va ishlanmalarda korxonalarning o‘z mablag‘lari hajmi.
tajriba-konstruktorlik ishlanmalariga ajratilgan mablag‘lar hajmi. Nisbiy ko‘rsatkichlar:
-ilmiy tadqiqot va ishlanmalarga kiritilgan investitsiyalar hajmining YaIMdagi ulushi.
investitsiyalar umumiy hajmida nomoddiy aktivlarga kiritilgan investitsiyalar ulushi.
ITTKI bo‘yicha bitta tadqiqotchiga to‘g‘ri keladigan xarajatlar darajasi.
ITTKIga ichki xarajatlar ulushi.
ITTKI bo‘yicha korxona ichki xarajatlarida tajriba- konstruktorlik ishlanmalari xarajatlarining ulushi.
ilmiy tadqiqot va ishlanmalarga kiritilgan ichki investitsiyalar hajmining YaIMdagi ulushi.
ilmiy tadqiqot va ishlanmalarga kiritilgan jami investitsiyalar hajmida byudjet mablag‘lari ulushi.
ilmiy tadqiqot va ishlanmalarga ajratilgan byudjet mablag‘larining YaIMdagi ulushi.
ilmiy tadqiqot va ishlanmalarga ajratilgan byudjet mablag‘larining jami byudjet xarajatlaridagi ulushi.
Ikkinchi guruh ko‘rsatkichlari innovatsion salohiyatning moddiy tarkibini ifodalab, undagi mutloq ko‘rsatkichlar ilmiy tadqiqot bilan shug‘ullanuvchi tashkilotlar soni va ularning asosiy fondlari qiymatini o‘zida aks ettiradi. Nisbiy ko‘rsatkichlar esa, ilmiy tadqiqot bilan shug‘ullanuvchi tashkilotlar soni va ularning asosiy fondlari qiymatini o‘zaro taqqoslash orqali aniqlanadi. Ushbu guruh quyidagi ko‘rsatkichlar tizimidan tashkil topgan:
Mutloq ko‘rsatkichlar:
korxonalardagi mavjud asosiy fondlar qiymati.
fan va ilmiy xizmat ko‘rsatish tarmoqlaridagi asosiy fondlar qiymati.
yangidan kiritilgan asosiy fondlar qiymati.
ilmiy tadqiqot va ishlanmalarni amalga oshiruvchi tashkilotlar soni.
tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanuvchi tashkilotlar soni.
oliy ta’lim muassasalari soni.
sanoatda innovatsion-faol tashkilotlar soni.
Nisbiy ko‘rsatkichlar:
asosiy fondlarning eskirish darajasi.
korxona asosiy fondlari qiymatida fan va ilmiy xizmat ko‘rsatish tarmoqlaridagi asosiy fondlar qiymatining ulushi.
asosiy fondlarning o‘rtacha qiymatida yangidan kiritilgan asosiy kapital qiymatining ulushi.
mamlakatda faoliyat yuritayotgan barcha korxona va tashkilotlar ilmiy tadqiqot va ishlanmalar bilan shug‘ullanayotganlar ulushi.
mamlakatda faoliyat yuritayotgan barcha korxona va tashkilotlar innovatsion-faol tashkilotlar ulushi.
sanoatda faoliyat yuritayotganlar umumiy hajmida innovatsion-faol tashkilotlar ulushi.
Korxonalar jami aktivlarida intelektual mulk (nomoddiy aktivlar)
qiymatining ulushi.
Uchinchi guruh ko‘rsatkichlar innovatsion salohiyatning kadrlar bo‘yicha tarkibini ifodalab, undagi mutloq ko‘rsatkichlar innovatsion faoliyat bilan shug‘ullanuvchi xodimlar soni, ularning o‘rtacha ish haqi va yoshini o‘zida aks ettiradi. Nisbiy ko‘rsatkichlar esa, jami ishchilarga nisbatan innovatsion faoliyatdaband bo‘lgan xodimlar ulushini aniqlash orqali hisoblanadi. Ushbu guruh quyidagi ko‘rsatkichlardan tashkil topgan:
Mutloq ko‘rsatkichlar:
fan sohasida band bo‘lganlarning o‘rtacha ish haqi.
fan va ilmiy xizmat ko‘rsatish sohasida band bo‘lganlar umumiy soni.
ilmiy tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlariga jalb qilingan xodimlar
soni.
tadqiqotchilar va texnik xodimlar soni.
tayanch doktorant, doktorant va mustaqil izlanuvchilar soni.
oliy ta’lim muassasalari soni.
OTMning professor-o‘qituvchilar tarkibi.
fan nomzodlari, falsafa doktorlari (PhD) soni.
fan doktorlari (Doctor of Science) soni.
oliy ta’lim sohasida ilmiy tadqiqot va ishlanmalarda band bo‘lganlar soni.
tadbirkorlik sohasida ilmiy tadqiqot va ishlanmalarda band bo‘lganlar soni.
talabalar soni.
OTM bitiruvchilari soni.
ITTKIdagi kadrlar salohiyatining o‘rtacha yoshi.
bir yilda qabul qilingan ilmiy xodimlar.
bir yilda ishdan bo‘shagan ilmiy xodimlar soni.
Nisbiy ko‘rsatkichlar:
o‘rtacha oylik ish haqining fan sohasida band bo‘lganlar o‘rtacha oylik ish haqiga nisbati.
band bo‘lganlar sonida ilmiy tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlarga jalb qilingan xodimlar sonining ulushi.
band bo‘lganlar sonida tayanch doktorant, doktorant va mustaqil izlanuvchilar sonining ulushi.
OTMning professor-o‘qituvchi tarkibida fan nomzodlari, falsafa doktorlari (PhD) va fan doktorlari (Doctor of Science)ning ulushi.

16. 
    Innovatsion salohiyatdan samarali foydalanishning xorij tajribalari.
    

Innovatsion salohiyat markazida ishchi kuchi kapitali (ta’lim jarayonida va amaliyot davrida olgan intelektual qobiliyatlar va amaliy ko‘nikmalar) yotadi.
Rossiyalik bir qator olimlar (jumladan, V.V.Grishin, B.N.Kuzik va Yu.V.Yakovitslar) fikricha, mikro darajada ishchi kuchi kapitalini aniqlashga ish haqining ta’lim va boshqa
omillarga bog‘liqligini baholash orqali erishish mumkin. Ta’limning daromadlarga ta’sirini xalqaro darajada taqqoslash qiyin. Rivojlanish darajasi turlicha bo‘lgan mamlakatlarda ta’lim sifati ham har xil bo‘ladi. Milliy iqtisodiyot darajasida esa, sinergetik samara yuzaga kelishi mumkin.⁴⁵
Jahon banki uslubiyati bo‘yicha ishchi kuchi kapitalini baholashda “qoldiq usul”dan foydalaniladi. Unga ko‘ra, eng avvalo, mamlakatda milliy boylik darajasi hisoblanadi. Keyin olingan natijadan er, foydali qazilma boyliklar, o‘rmon va dengiz resurslarini chiqarib tashlab, ishchi kuchi kapitali darajasini aniqlashadi⁴⁶.
Aksariyat olimlar innovatsion salohiyatni fan va ta’lim resurslari, mamlakat aholisi tarkibida oliy ma’lumotlilar salmog‘i, ilmiy xodimlar, oliy ta’lim muassasalari soni va shu kabilar bilan aniqlanadi, deb hisoblashadi.⁴⁷
Ushbu ko‘rsatkichlardan innovatsion salohiyatni baholashda umumiy holda foydalanish mumkin, lekin, ular orqali real holatni to‘liq ifodalab bo‘lmaydi. Ya’ni, mazkur ko‘rsatkichlar tizimi mamlakatda innovatsion salohiyatni faqatgina uning shakllanish nuqtai-nazaridan baholash imkonini beradi. Innovatsiyaning haqiqiy qiymatini esa, uni amaliyotga joriy qilgandan so‘nggina baholash mumkin.

17. 
    O‘zbekistonda innovatsion salohiyatdan samarali foydalanishning qaysi xorijiy tajribalari qo‘llashning ustuvor yo‘nalishlari mavjud.
    

Hozirgi paytda jahon hamjamiyatining rivojlangan mamlakatlarida an’anaviy ilmiy texnika taraqqiyotida innovatsion, ilmiy texnologik tartibga jadal o’tish jarayoni ro’y bermoqda. Innovatsion tartibning avvalgisidan farqi shundaki, fanning shakllanishi va davlat tomonidan moliyalashtirish tizimidan texnologik va ilmiy innovatsiyalar barcha turlarini davlat tomonidan rag’batlantirishga o’tish kuzatilmoqda.
Hozirda AQSHda va xususan, g’arbiy Evropada, eng avvalo FrantsiYa, GermaniYada fan-texnika siyosatining innovatsion siyosatga aylanishi ro’y bermoqda. Uning asosiy vazifasi — ilmiy va texnologik innovatsiyalar, eng avvalo kichik va o’rta korxonalar uchun, shuningdek o’rta va qisqa muddatli dasturlar sohasida tezkor dversifikatsiYa uchun eng qulay sharoitlar Yaratishdir. Fanni moliyalash bo’yicha AQSH jahonda etakchi o’rinlardan birini egallaydi.
Ko’plab rivojlangan mamlakatlarda ITIMTni moliyalashdagi davlatning roli ancha faol bo’lib, faqat davlat tashkilotlari tomonidangina amalga oshirilmaydi. Hozirgi vaqtda AQSHda federal hukumat ulushi (moliyalash manbai sifatida) barcha xarajatlar salmog’ining 50 foizini tashkil etadi. Bu ko’rsatkich Buyuk BritaniYa, SHvetsiYa va GermaniYada 40 foiz atrofida, FrantsiYad 57 foiz, YAponiYada 28 foiz. ITIMT sohasining davlat tomonidan bunday e’tibor bilan ko’plab-quvvatlanishi konuni bo’lib, bir qator dalillar bilan izohlanadi.
Ilmiy tadqiqot konstruktorlik ishlari davlat tomonidan turli shakllarda qo’llab- quvvatlanishi mumkin, jumladan:
Ilmiy tadqiqotlar uchun bevosita byudjet mablag’larini ajratish (davlat tashkilotlari orqali moliyalash, shartnomalar tuzish, subsidiYalar ajratish). Ayni holatda davlat yirik xarajatlar talab qilinadigan va ko’plab tavakkalchilikka ega bo’lgan fanning etakchi yo’nalishlaridagi ko’p kapitalli tadqiqotlarni moliyalashni o’z bo’yniga oladi.
Ilmiy tadqiqotlarni (ITIMT) bilvosita moliyalashning turli usullari: xususiy kompaniyalar, innovatsiya jarayonini rag’batlantirish, shuningdek, ular investitsiyasini Yangi asbob-uskunalar olish uchun kengaytirish maqsadlarida soliq va amortizatsiYa imtiyozlaridan foydalanish.
O‘zbekistonda innovatsion salohiyatdan samarali foydalanishning qaysi xorijiy tajribalari qo‘llashning ustuvor yo‘nalishlari mavjud.
Respublikamizda asosan xorij tajribalaridan Rossiya innovatsiyalari dasturi bo'yicha qo'llashning ustuvor yo'nalishlari mavjud O’zbekistonda AQSH davlat innovatsiya siyosatining ma’lum bir tomonini qo’llash mumkinki, bunda davlat moliyaviy mablag’larining umumlashishini va sanoat moddiy texnika bazasini malakali oliy o’quv yurtlari kadrlari bilan ta’minlashi rag’batlantirilishi lozim. Uzoq istiqbolga mo’ljallangan tavakkal ilmiy texnika loyihalariga mablag’ ajratishga sanoat korxonalarini kiziqtirish uchun davlat dastlabki xarajatlarni o’z bo’yniga olib qolmasdan, ishtiroqchi firmalarga kashfiyot va ixtirolardan foydalanishda bepul lizentsiYalar ham berishi kerak bo’ladi.
AQSHdagi eng yirik kompaniyalarda ishlab chiqarish hajmi ko’pincha eng maqbul me’yoridan oshadi, aynan shu narsa ilmiy texnika soha rivojlanishida monopoliYani to’xtatadi, kichik firmalar faoliyatining muvaffakiYati ham shunda. O’zbekistonda yirik firmalar sateliti (ko’makchisi) sifatida ishlaydigan kichik firmalarni tashkil etish uchun shart- sharoitlar Yaratish zarur.
Aytaylik, YAponiYada innovatsiya siyosatini amalga oshirishning o’zgacha mexanizmi mavjud, Ya’ni YAponiYa hukumatining dasturiy hujjatlarida bayon etilgan ilmiy texnika Yangiliklari Yaratilishida strategik tadqiqotlar etakchilari, yo’lboshchilari guruhi o’qitilishini ta’minlashga qaratilgan. Ayni paytda, innovatsiya siyosatini qayta ko’rish zaruriyatidan kelib chiqqan holda, shu mamlakatning boshqalardan afzal bo’lgan o’z texnika va texnologiyasini ishlab chiqish hamda tadbiq etish patent, lizentsiYa savdosiga nisbatan talabchanlikni oshirish orqali rag’batlantiriladi.
O’zbekistonda AQSH davlat innovatsiya siyosatining ma’lum bir tomonini qo’llash mumkinki, bunda davlat moliyaviy mablag’larining umumlashishini va sanoat moddiy texnika bazasini malakali oliy o’quv yurtlari kadrlari bilan ta’minlashi rag’batlantirilishi lozim. Uzoq istiqbolga mo’ljallangan tavakkal ilmiy texnika loyihalariga mablag’ ajratishga sanoat korxonalarini kiziqtirish uchun davlat dastlabki xarajatlarni o’z bo’yniga olib qolmasdan, ishtiroqchi firmalarga kashfiyot va ixtirolardan foydalanishda bepu lizentsiYalar ham berishi kerak bo’ladi.
AQSHdagi eng yirik kompaniyalarda ishlab chiqarish hajmi ko’pincha eng maqbul me’yoridan oshadi, aynan shu narsa ilmiy texnika soha rivojlanishida monopoliYani to’xtatadi, kichik firmalar faoliyatining muvaffakiYati ham shunda. O’zbekistonda yirik firmalar sateliti (ko’makchisi) sifatida ishlaydigan kichik firmalarni tashkil etish uchun shart- sharoitlar Yaratish zarur.
Aytaylik, YAponiYada innovatsiya siyosatini amalga oshirishning o’zgacha mexanizmi mavjud, Ya’ni YAponiYa hukumatining dasturiy hujjatlarida bayon etilgan ilmiy texnika Yangiliklari Yaratilishida strategik tadqiqotlar etakchilari, yo’lboshchilari guruhi o’qitilishini ta’minlashga qaratilgan. Ayni paytda, innovatsiya siyosatini qayta ko’rish zaruriyatidan kelib chiqqan holda, shu mamlakatning boshqalardan afzal bo’lgan o’z texnika va texnologiyasini ishlab chiqish hamda tadbiq etish patent, lizentsiY savdosiga nisbatan talabchanlikni oshirish orqali rag’batlantiriladi.
18.Iqtisodiy tushkunlik sharoitida qo‘shib olish va sotib olishlar jarayonining asosiy sabablarini sanab bering?
Iqtisodiy tangliklar -iqtisodiy siklning tushkunlik holati bilan tavsiflanuvchi maxsus fazasi, mamlakat iqtisodiyotida vaqt-vaqti bilan yuzaga keladigan chuqur nomutano-sibliklar. Mamlakat iqtisodiy ahvolining keskin yomonlashuvi, i.ch.ning gʻoyat pasayishi, shakllangan iqtisodiy aloqalarning buzilishi, korxonalarning bankrotligi, ishsizlikning oʻsishi va oxir-oqibat aholi turmush da-rajasining pasayishini keltirib chiqaradi. I.t. ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi va isteʼmol qilinishi lozim boʻlgan mahsulot hajmi, inves-titsion tovarlar va isteʼmol mahsulotlari, aholi daromadlari va hara-jatlari, eksport va import, byudjet daromadlari va harajatlari, korxonalarning majburiyatlari va uni bajarish imkoniyati oʻrtasida yuzaga kelishi mumkin. Keng maʼnoda I.t.ni jami talab bilan jami taklif oʻrtasidagi muvozanatning buzilishi keltirib chikaradi.
I.t.ning yuzaga kelish sabablari, uni keltirib chikaruvchi omillar va amaldagi belgilari mavjud. Jamiyat miqyosida ishlab chiqarilgan mahsulot hajmining jami talabdan oshib ketishi, davlat harajatlarining keskin oshib ketishi, korxonalarda i.ch. samaradorligining pasayib borishi, aholi daromadlarining qisqarishi kabilar tanglikni keltirib chiqaruvchi sabablar hisoblanadi. I.t.ning ilk belgilari muomala sohasida koʻrinadi. Shundan keyin tanglik milliy xoʻjalikning boshqa sohalarini qamrab oladi. Ishlab chiqarilgan mahsulotning realizatsiya qilinmay qolishi natijasida tadbirkorlarning foydasi kamayadi. Bu, oʻz navbatida, banklar daromadini qisqartiradi. Banklar oʻz daromadlarini oshirish maqsadida foiz stavkalarini koʻtaradilar. I.ch.
19.“Mergers and Acquisitions (M&A)” terminlarining mazmun-mohiyatini tushuntirib bering?
Korporativ moliya sohasida qo'shilish va qo'shib olish ( M&A ) - bu kompaniyalar , boshqa xo'jalik tashkilotlari yoki ularning operatsion bo'linmalariga egalik huquqi boshqa tashkilotlarga o'tkaziladigan yoki birlashtiriladigan operatsiyalar . Strategik menejmentning bir jihati sifatida M&A korxonalarga o'sishi yoki qisqarishi , biznesning tabiati yoki raqobatdosh pozitsiyasini o'zgartirishi mumkin.

Yuridik nuqtai nazardan, qo'shilish ikki korxonaning bitta yuridik shaxsga birlashishi bo'lsa, qo'shib olish bir tashkilot boshqa tashkilotning ustav kapitali , aktsiyalari yoki aktivlariga egalik qilganda sodir bo'ladi . Tijorat va iqtisodiy nuqtai nazardan, har ikkala turdagi bitimlar ham, odatda, aktiv va majburiyatlarning bir korxona ostida birlashishiga olib keladi va "qo'shilish" va "qo'shib olish" o'rtasidagi farq unchalik aniq emas. Qonuniy ravishda sotib olish sifatida tuzilgan bitim bir tomonning biznesini boshqa tomonning aktsiyadorlarining bilvosita egalik qilishiga olib kelishi mumkin., birlashish sifatida qonuniy tuzilgan bitim har bir tomonning aktsiyadorlariga birlashgan korxonaga qisman egalik qilish va nazorat qilish huquqini berishi mumkin. Bitimni evfemik tarzda teng huquqli shaxslarning birlashuvi deb atash mumkin, agar ikkala bosh direktor birlashish ularning ikkala kompaniyasining manfaatlariga mos kelishiga rozi bo'lsa, agar bitim do'stona bo'lmasa (ya'ni maqsadli kompaniya rahbariyati bitimga qarshi bo'lsa). “sotib olish” sifatida qaralishi mumkin
20.Yangi texnologiyalarni joriy etishda innovatsion rivojlanishning muvaffaqiyatini belgilab beruvchi asosiy omillarni sanab bering?
Yangi texnologiyalarni joriy etishda innovatsion rivojlanishning muvaffaqiyatini belgilab beruvchi asosiy omillar quyidagilar hisoblanadi:

Daromadlar sinergiyasi: eng yuqori innovatsion qobiliyatlarni shakllantirish evaziga bozorga eng yuqori sifat darajasiga ega bolgan tovarlarni sotish (yangi mahsulotlar, bozorga chiqish sarflanadigan vaqtning kamligi) yoki bozorning toliq qamrovi (geografik va gamma mahsulotlar).
Xarajatlar sinergiyasi qoshib olishning uch modeli (sotib oluvchi sotib olinayotgan kompaniyaning barcha tuzilmalarini tolaligicha ozgartiradi), ustuvorlik (qoshib olish va sotib olish borasidagi qiyin kechgan muzokaralar natijasida yangi tuzilma borasida 50%-50% qaror qabul qilinadi), ikkita kompaniyaning qoshilishi jarayonida ikkita kompaniya-dan eng yaxshi tuzilma qoldiriladi.
21.2017 yilda tuzilgan M&A bitimlari to‘g‘risida o‘z fikringizni bildiring?
"Birlashishlar va qo'shib olishlar" atamasi (Birlashish va qo'shib olish (M&A)) aktsiyalar bloklarini sotib olish va aktivlarni birlashtirish bo'yicha turli operatsiyalarni anglatadi. Deyarli har bir bitim o'ziga xos bo'lib, uning har bir ishtirokchisi faoliyatining xususiyatlarini aks ettiradi. Shunga qaramay, turli xil, hatto bir qarashda butunlay boshqacha M&A operatsiyalarida umumiy nuqtalarni aniqlash mumkin.

Birlashish yoki qo'shib olish bitimining maqsadi biznesni strategik kengaytirish (bozor ulushi, texnologiya, geografiya va boshqalar) yoki keyinchalik qayta sotish yoki aktsiyalarni ommaviy taklif qilish uchun moliyaviy xarid bo'lishi mumkin. Shu bilan birga, do'stona bo'lmagan M&A operatsiyalari raqobatchini yo'q qilishga (yopishga), uning rivojlanishiga to'sqinlik qilishga va hokazolarga qaratilgan
22.Ochiq bozorlarda texnologiyalarni sotib olish borasida muvaffaqiyatli amalga oshirilgan bitimlarga misollar keltiring?

18. 
    Zamonaviy innovatsion marketingni strategik ko’rinishlarini sharhlab bering?
    
19. 
    Yuqori texnologik tovarlarning innovatsion marketing xususiyatlari qanday tavsiflanadi?
    
20. 
    Yangi innovatsion tovarlarni ishlab chiqishda maqsadli bozor tahlilini izohlang?
    
21. 
    Bugungi kunda mamlakatimizda innovatsion faoliyatni samarali tashkil etish borasida to‘siq bo‘layotgan asosiy muammolar nimalardan iborat?
    

Mamlakatimizda innovatsion biznesni rivojlantirishning asosiy muammolari asosan ilmiy-texnikaviy va innovatsion korxonalarda marketingning rivojlanmaganligi bilan uzviy bogliq. Yangi mahsulotlar yaratish jarayonini marketing orqali qollab-quvvatlashni tashkil etish innovatson kompaniyaning eng muhim muammolaridan biri sanaladi. Bozorga yangi mahsulotlarni kiritishning oziga xosligi, ayni paytda mahsulotlarning va shu bilan bir qatorda bozorning o'ziga xos jihatlari bilan bogliq. Bozorga olib chiqish jarayonida muvaffaqiyatsizlikka uchraydi:
• sanoat mahsulotlarining 20-25%i;
• shaxsiy istemol tovarlarining 30-35%i;
• mavjud assortimentni kengaytirilishi natijasida yaratilgan
• mahsulot va xizmatlarning 27%i;
• savdo markalari innovatsiyalarining 31%;
• mutlaqo yangi mahsulotlarning 46 foizi muvaffaqiyatsizlikka uchraydi.
Innovatsion loyiha bosqichlarini korib chiqish asnosida kompaniyada marketingning rivojlanish darajasi bilan innovatsion biznes uchun xos bolgan xavf-xatarlarning ozaro bogliqligini yaqqol tasavvur qilishimiz mumkin boladi.

22. 
    Innovatsion rivojlanish va novatorlik g‘oyalarini qo‘llab-quvvatlash jamg‘armasi ning asosiy vazifalarini sanab bering?
    

Mamlakatni innovatsion rivojlantirishning uzoq muddatli ssenariylari asosida ustuvor soha va tarmoqlarni ilm-fan yutuqlari va innovatsiyalar asosida rivojlantirish strategiyalarini ishlab chiqish;
• hududlarning intellektual va texnologik salohiyatini oshirish, ilmiy va innovatsion faoliyatni rivojlantirishning zamonaviy infratuzilmasini shakllantirish;
• ilmiy faoliyatga oid davlat dasturlarini shakllantirish, tasdiqlash va ularning ijrosini nazorat qilish;
• ilmiy darajali kadrlar tayyorlash tizimini muvofiqlashtirish;
• yoshlarni ilmiy va innovatsion faoliyatga jalb etishning samarali mexanizmlarini joriy qilish va ular tashabbuslarini har tomonlama qo‘llab-quvvatlash;
• ilmiy va innovatsion loyihalarni amalga oshirishda investitsiyalarni keng jalb etish, xususiy sektor faolligini oshirish va venchurga asoslangan moliyalashtirishni rivojlantirish;
• innovatsion ishlanmalar asosida amalga oshiriladigan loyihalarning moliyaviy, iqtisodiy va texnik ekspertizasini o‘tkazish va intellektual mulk ob’ektlarini tatbiq etish uchun zarur sharoitlarni ta’minlash;

23. 
    Innovatsiyalarni qo‘llab-quvvatlash borasida jahonning etakchi mamlakatlari tajribasi haqida gapirib bering?
    

AQShda «yangiliklarni joriy etish tushunchasi»ni «ilmiy-texnik taraqqiyot» tushunchasi bilan almashtirishadi va bunda ilmiy-texnik sohadagi ogirlik markazi jarayondan natijaga, yani mazkur joriy etiladigan yangiliklar tasiri ostida iqtisodiyot , ijtimoiy sohadagi pirovard natijalarga otadi. Ogirlik markazi olimlar qiziqishini qondirishdan odamlarning malum turdagi mahsulotga bolgan ehtiyojlarini qondirishga kochadi. Davlat tomonidan ilmiy siyosatning amalga oshirilishida asosiy etibor Amerika fanining moddiy-texnik bazasining sifatiga, avvalambor universitetlar faoliyati sifatiga qaratiladi. AQShda mudofaa Vazirligi 80-yillarda universitetlar va kollejlarning tadqiqot bazasini rivojlantirish dasturini amalga oshirdi. Bunday dasturlarni boshqa boginlar ham amalga oshirganlar, jumladan, Milliy ilmiy fond universitetlar tadqiqotchilari davlat laboratoriyalarida ornatilgan super kompyuterlarni malum vaqtga ijaraga olishlari uchun mablaglar ajratdi. AQSh da taxminan on besh ming atrofida kichik innovatsion firmalar hisobga olingan. Hisob-kitob qilinishicha kichik firmalar yiriklarga nisbatan ikki marta kop yangiliklar yaratadilar, eng yangi mahsulotlar esa bunday firmalarda 2,5 marta kop yaratiladi.

Singapurda davlat venchur investitsiyalar tavakkalini Texnologik Investitsiyalarni qollab-quvvatlash Dasturi orqali qisman moliyalashtiradi. Bu dastur endi ish boshlagan kompaniyalarga investitsiyalardan kutiladigan zararlarni sugurtalash imkoniyatini beradi. Statusga ega kompaniya uz investorlari uchun 3 mln. Singapur dollaridan oshuvchi qiymatdagi investitsiya uchun Sertifikat chiqarish xukukiga ega. Bunday sertifikatlarga ega bolgan investorlar kimmatbaho qogozlar ishlatilishi mumkin bolgan muddat ichida investitsiyalardan keladigan har qanday yoqotishlarni soliqka tortiladigan uz daromadlari hisobidan ajratishlari mumkin.
Koreya Respublikasida kichik biznesni moliyalashtirish tizimida Kafolatli kredit Fondi muhim orin tutadi. U hukumat va ixtisoslashtirilgan moliya idoralari mablaglari hisobidan tashkil etiladi. Fond kreditli kafolatlarni qarz evaziga xatto iqtisodiyotning etakchi tarmoqlarida faoliyat yurituvchi kichik va orta korxonalar uchun beradi. Agar qarz bank tashkiloti tomonidan kichik va orta korxonalarning asosiy fondlarini investitsiyalash uchun taqdim etilsa, bunda 150 mln. von.gacha bolgan qiymatdagi qarz avtomatik tarzda 70 % sugurtalanadi. Komission tolov hajmi-yillik 1 % (yirik korxonalar uchun-1,5 %)ni tashkil etadi.

24. 
    Innovatsion muhit tushunchasini sharhlab bering?
    

Bugungi kunda Ozbekistan iqtisodiy holati uchun mos keladigan «innovatsion muhit» iborasi bolgusi innovatsiyalar uchun korxonalar jozibadorligini xarakterlaydi. Innovatsion muhitni baholashda odatda bir kator olcham yoki belgilar qollaniladi. Mazkur olchamlar davlatning innovatsiyalarni joriy etish salohiyati va ularni amalga oshirish tavakkalchilikni xarakterlovchi meyorlardir. Ularning eng asosiylari kuyidagilardir: siyosiy barqarorlik; makroiqtisodiy holat; innovatsion faoliyat xukukiy asoslari; soliq tizimi sifati va soliqka tortish darajasi; bank tizimi va boshqa moliyaviy institutlar holati va ishonchliligi; infratuzilmaning rivojlanish darajasi; hamkorlar tomonidan shartnoma majburiyatlarining bajarilishi; davlat boshqaruv tizimi.

25. 
    Milliy innovatsion tizim nima?
    

Milliy innovatsion tizim (MIT) – milliy hudud doirasida ilmiy bilim va texnologiyalarni yaratish, royobga chiqarish va tijoratlashtirishga xizmat qiluvchi ozaro bogliq bolgan tuzilmalar majmuasidir13. MIT oziga ikki tarkibiy bolinmani qamrab oladi: ilmiy-ishlab chiqarish va institutsional. Institutsional muhit davlatning fan-texnika sohasidagi faoliyatini va innovatsion siyosatini taminlaydi.

26. 
    Mamlakatimizda tashkil etilgan Innovatsion rivojlanish vazirligining asosiy vazifalari nimalardan iborat?
    

Davlat tomonidan fan-texnika muhitini qollab-quvvatlash tizimida tubdan ozgarishlar Ozbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 29 noyabrdagi Innovatsion rivojlantirish vazirligini tashkil etish togrisidagi Farmoni qabul qilinishi bilan yuz berdi. Mazkur Farmonga innovatsion goyalar, ishlanmalar va texnologiyalarni keng joriy etish borasida Mamuriy islohotlar kontseptsiyasini amalda royobga chiqarish boyicha muhim qadam sifatida qarash mumkin. Farmon bilan Ozbekiston Respublikasi Innovatsion rivojlanish vazirligi tashkil etildi hamda uning davlat va jamiyat qurilishi, iqtisodiyot, qishloq xojaligi, ijtimoiy rivojlanish, ilgor texnologiyalarni joriy etish, shuningdek, atrof-muhitni muhofaza qilish va tabiatdan foydalanish sohalaridagi faoliyatining asosiy yonalishlari nazarda tutildi. Bundan kelib chiqib, Innovatsion rivojlanish vazirligi Ozbekiston Respublikasining innovatsion va ilmiy-texnik rivojlanishi sohasidagi yagona davlat siyosatini amalga oshiruvchi organ etib belgilandi.

27. 
    Davlat innovatsion siyosatining mohiyati va uni amalga oshirishdan ko‘zlangan asosiy vazifalarni tushuntirib bering?
    

Davlat innovatsion siyosatining amalga oshirilishida sanoat majmuasi korxonalarining innovatsion jozibadorligini taminlash muhim ahamiyat kasb etadi. Fikrimizcha, sanoat majmuasi korxonalarining innovatsion jozibadorligi innovatsion loyihalarga mablaglarni samarali joylashtirish uchun xizmat qiluvchi obbyektiv jixatlar majmuasidir. U korxonalarning eksport va ilmiy-texnik potentsiali, moliyaviy barqarorlik darajasi, ishlab chiqarishni diversifikatsiyalash darajasi, innovatsion dasturlar sifati kabilar bilan belgilanadi.
Sanoat majmuasiga korxonalarining innovatsion jozibadorligini taminlash-bu milliy iqtisodiyot samaradorligining muhim yonalishidir. Uni amalga oshirish uchun kompleksli xukumat dasturini ishlab chiqish zarur. Sanoat korxonalarining innovatsion salohiyatini atroflicha baholash va innovatsion faollikka tasir etuvchi ichki omillar sifatini yaxshilash kabilar mazkur dasturning asosiy yonalishlari sifatida xizmat qilishi lozim.

28. 
    Biznes g‘oyalarini ijodiy shakllantirish algoritmining mohiyati nimadan iborat?
    

Biznes g‘oyani shakllantirish - bu potensial iste’molchilarning muhim muammolarini ijodiy hal qilish va uning tijorat salohiyatini tizimli ravishda baholash asosida qiymat yaratish g‘oyasini faol shakllantirishning murakkab jarayoni.

• Iste’molchilar muammosini qidirish

  
  

• Muammoning asosiy mohiyatini baholash (uning ko'lami)

  
  

• Biznes g‘oyani qidirish

  
  

• Biznes g'oya sifatini baholash (yangilik va iqtisodiy samaradorlik)

  
  

• Mahsulot / xizmat formatida echim topish

  
  

• Bozordan minimal ishlashga yaroqli mahsulot, qayta ko'rib chiqish to'g'risida fikr-mulohazalar olish

  
  

• Qarorni amalga oshirish variantlarini qidirish

  
  

• Baholash
  

29. 
    Biznes-modelning uch asosiy bosqichlarini sanab bering?
    

Aniqlangan muammo qanchalik fundamental, uning echimi esa qanchalik oson va ishonchli bo‘lsa, biznes g‘oya shunchalik samarali bo‘ladi, ya’ni biznes g‘oyaning qaytimi shunchalik katta va keng quloch yozish darajasi ham yuqori bo‘ladi. Biznes g‘oyani amalga oshirishda muvaffaqiyatni ta’min etuvchi omillarning yana bir guruhi tadbirkorning imkoniyatlari, resurs va aktivlarining mavjudligi va shuningdek turli xil tavakalchiliklar bilan bog‘liq. Biznes g‘oyani shakllantirish - bu potentsial iste’molchilarning muhim muammolarini ijodiy hal qilish va uning tijorat salohiyatini muntazam baholash asosida qiymat yaratish g‘oyasini faol shakllantirishning murakkab jarayonidir.