Tut teregi haqqında uliwma maǵlıwmat Tut tereginin’ dene du’zilisi

Tut teregi haqqında uliwma maǵlıwmat

Tut tereginin’ dene du’zilisi

• Dene o’simlik tirishiliginde tap tamir siyaqli ahmiyetke iye. Ol terektin’ orta organi esaplanip, tamir, shaqa ha’m japiraqlardi bir birine baylanistirip turadi. Dene tamir arqali topraqtan sorilg’an suw ha’m mineral duzlardi japiraqlarg’a, japiraqta tayarlang’an organic zatlardi bolsa o’simliktin’ barliq organlarina jetkizedi, o’z tuqimlarinda aziq zatlardi toplaydi, dene, gu’l ha’m miywelerdi uslap turadi. Sol menen birge tuttin’ shaqasi vegetative ko’betiriw ushin xizmet qiladi. Tut teregi japiraqlarinin’ uliwma ko’lemi u’lken tereklerde 60-80m2 ti qurap, o’simlik shaqalarinin’ ko’leminen 2-2,5 u’lken esaplanadi. Sol sebepli tut teregi jaqtiliq ha’m korbanat angidridtan jaqsi paydalanip ko’plep organic o’nimlerdi payda qiladi.

Tut teregnin’ tirishiligin M.I Grebinskaya 1961-jili 3-da’wirge boledi.

1.Tuqimnan o’ngennen keyin miywege kirgenshe.Bul da’wir 5-jasqa deyin dawam etep ju’da’ jedel o’sedi.
2.5-50 jasqa shekem bolip onin’ birinshi yariminda miywe ha’m xasil ko’beyedi, japiraqli shaqalar, dene ha’m shaqalar o’siwi tezlesedi.
3.shaqa ha’m denenin’ o’siwi to’menleydi, miywe ha’m japiraq o’nimi kemeyedi, shaqalari quwray baslaydi ha’m denenin’ o’zek bo’limi ha’m onin’ a’tirapi shiriy baslaydi. Bul da’wir 50-jastan 100-jasqa shekem dawam etedi.

Yaponiya Botanigi Alimi Kaidzumi 1923-jili Tut awladi sistematikasin 24-turge boledi

Bul Alim turlerdi Analiq Moyni Uzin

qisqaligina qarap 2-bolimge boledi

1-Uzun Moyinli

2-Qisqa Moyinli

(Iri Miyweli) Uzun Moyinli 1-Morus-Arabica 2-Morus-Mongolica 3-Morus-Nigri Gormus 4-Morus-Notabilis 5-Morus-Bambuks 6-Morus-Roton delaroda 7-Morus-Acidosa GriFF 8-Morus-Kagaya Moyel

Qisqa Moyinli 1-Morus-Sexirata 2-Morus-Nigra linn 3-Morus-Ni Telepoliya Makino 4-Morus-Katyana 5-Morus-Metoziya 6-Morus-Liobigota 7-Morus-indisneks 8-Morus-Moskoroza 9-Morus-Rubra Linn 10-Morus-Molis 11-Morus-Kiltidifoliya 12-Morus-Leanunens 13-Morus-Mikropula 14-Morus-Multikamis 15-Morus-Alila linn 16-Morus-Atropurpuria

Tut teregi haqqinda mag’liwmat.

• Tut teregi haqqinda mag’liwmat.
•  
• Tut ju’da ayyemgi tereklerden esaplanadi. Bul terekti Iran, Arab,Tu’rk,Tatar ha’m Kavkazlar “Tut” teregi menen atag’an. Latinshada “Morus” a’wladina tiyisli. Qara tut shatuttin’ watani Iran, aq tuttiki bolsa Qitay esaplanadi. Qitayliqlar bunnan 5000-jil aldin tut japrag’i menen jipek qurtin bag’ip pille jetistirgen. Tut teregi uzaq o’mir ko’retug’in o’simlik. Japirag’i ha’m shaqalari jipek qurtina aziq sopatinda kesilmeytug’in tutlar Orta Aziyanin’ Ayrim rayonlarinda 300-500 jil jasaydi. Boyi 18-22m, shaqalari 15-18m ken’likte boladi. U’lken deneli tutlar orta esapta 50-70 jasqa ha’m puta ta’rizli tutlar 25-30 jilg’a jetkende qartayadi ha’m xasildan qaladi.

Azıq beretuǵın tut terekleri jer maydanlarına egiliwine qarap 3 túrge bólinedi 1. Qatarlap egiletuǵın tut terekler 2. Arnawlı tutzarlar(plantaciyalar) 3. Ixota tutzarları.

1

1

Birinshi tu’rge qatarlap egilgen tut terekleri kirip, olar jol jag’alari, turaqli qariq ha’m zabor boylari ha’mde almaslap egiw atizlarinin’ shegaralarina bir neshe qatar qilip jaylastiriladi. Bul tu’rdegi tutlar O’zbekstanda pilleshilik aziq fondinin’ derlik 75% in quraydi. Qatarlap egilgen tutlardin’ abzallig’i sonda olardi o’stiriw ushin ayriqsha jer maydani talap etilmeydi. Shaqali terekler maydani ishindegi eginlerdi suwiq samal ha’m dawillardan saqlaydi.

2

Ekinshi tu’rge arnawli tutzarlar kirip olar ayriqsha ajratilg’an maydanlarda sho’lkemlestiriledi. Olar o’z na’betinde ba’lent deneli ha’m puta tutzarlarg’a bo’linedi. Bul tutzarlar Yaponiya, Qitay ha’m basqa ma’mleketler ta’jrriybesine tiykarlanip O’zbekstanda 1930-jildan baslap ken’ qollanilip atir. Bunday tutzarlarda tutlardi egiwden baslap, ta’rbiyalaw, tut teregin tayarlaw ha’m basqa ila’jlardi islewdi oz’ ishine aladi. Bunday tutzarlarg’a isshi ku’shi ku’shi ha’m pul qarejeti kem jumsaladi.

3

U’shinshi tu’rge tut teregin basqa tu’rdegi terekler menen aralastirilip egilgen ixota terekzarlar kiredi. Bunday tutlardan tuqim tayarlaw ha’m japirag’inan qurt bag’iwda paydalaniw mu’mkin.

. Tut teregi uzaq o’mir ko’retug’in o’simlik. Japirag’i ha’m shaqalari jipek qurtina aziq sopatinda kesilmeytug’in tutlar Orta Aziyanin’ Ayrim rayonlarinda 300-500 jil jasaydi. Boyi 18-22m, shaqalari 15-18m ken’likte boladi. U’lken deneli tutlar orta esapta 50-70 jasqa ha’m puta ta’rizli tutlar 25-30 jilg’a jetkende qartayadi ha’m xasildan qaladi

. Tut teregi uzaq o’mir ko’retug’in o’simlik. Japirag’i ha’m shaqalari jipek qurtina aziq sopatinda kesilmeytug’in tutlar Orta Aziyanin’ Ayrim rayonlarinda 300-500 jil jasaydi. Boyi 18-22m, shaqalari 15-18m ken’likte boladi. U’lken deneli tutlar orta esapta 50-70 jasqa ha’m puta ta’rizli tutlar 25-30 jilg’a jetkende qartayadi ha’m xasildan qaladi