Tuzuvchilar: M. J. Rajabov

104-rasm f ) ‘z -o ‘zini 
yakkalash.

---

105 va 106-rasmlar. 
Suhbat dosh in 
boshqarish uchun 
qo'lni ishiatish.
y o r d a m i d a k o 'r s a t ib hik o ya q i ls a n g i/ , u u z a ta y o tg a n
xabaringi/.ni 9 foizga o 'z la s h tira d i. A gar e s h ita y o tg a n i 
k o ' r s a t a y o t g a n n a r s a g a n i s b a t a n b c v o s i t a b o g ' l i q
bo'lm asa.
A g a r x a b a r i n g iz k o ' r g a z m a l i q u r o l b i l a n b o g 'l iq
bo 'lsa , u ni k o 'r g a n d a y u b o ray o tg a n xab aringiznin g faq;it 
2 5 —30 f o iz i n i o 'z l a s h t i r a d i . U n i n g d i q q a t i u s t i d a n
ntak sim al n a z o ra t o'rnatLsh u c h u n k o 'r g a / m a l i q u ro ln i 
va t a s a w u r q ilin g a n n a rs a n i k o 'is a tis h u c h u n ru c h k a
yoki b ir o n - b ir k o 'r s a l k ic h d a n fo yd alan iladi (
105-rasm). 
S o 'n g ru c h k a n i k o 'r g a z m a li q u r o ld a n olib, o 'z in g iz n in g
k o 'z la rin g iz y a q in id a tu ting (
106-rasm
). ^ u d d i m agnit 
l o r t g a n d a y u n i n g b o s h i k o ' t a r i l a d i va u s i z n i n g
ko'z larin gizga qaray di, natijada siz n im a n i g ap irsangiz u
128

---

k o ‘r a d i h a m d a eshitadi. D e m a k , a x b o r o t n i m ak sim a l 
d a r a j a d a o ' z l a s h t i r i s h d a s h u n d a y q i l i n g k i , b o s h q a
q o ‘lingizning kafti u n in g k o ‘z o ‘n gida b o ‘lsin.
X ROB. BOSHQALARNI <)‘7ЛС,Л JALB QILUVCHI 
IM O -ISH O R A LA R
XUSHOMAI) QILISIIGA XOS BO‘LGAN JARAYONLAR VA
SIGNAL LAR
M c n in g G r c x e m d c g a n d o 's ii m k o 'p e rk a k la r o rzu
qiladigan qobilyatga ega edi. H a r q a n d a y keehada tez vaql 
ichida ( b a ’zida 10 m in u lg a q o l m a s d a n ) o 'z ig a m oyil 
ayo lni tanla y olardi. M e n h a tto k i bir kecha d a v o m id a bir 
soal ichida qaylib kelib, bu lol q o k lira d ig a n h o la tn i ikki 
yoki uch m arta h a m takrorlaganiga guvoh b o 'lg a n m a n . 
X uddi u n d a kerakli ay olni kerakli vaqtda to p ib o'ziga 
b o 'y s u n d i r a d i g a n r a d a r b o r d a y ( u y u la r ed i. K o 'p l a r
u n in g m u v a ffa q iy a ti sirin i t u s h u n i s h m a s d i . E h t i m o l ,
sizning lanlshlaringiz orasida h a m s h u n d a y la r b o rd ir va 
siz h a m s h u n d a y savolni bergandirsiz.
Z o o lo g va bixeviorist o lim la r t o m o n i d a n hayv on lar 
orasida x u s h o m a d qilish ja ra y o n in i o 'rg a n ls h b o ‘yicha 
o 't k a z i l g a n t a d q i q o tl a r n i n g k o 'r s a l i s h i c h a , x u s h o m a d
p aytida erk a k va u r g 'o c h i h a y v o n la r q a t o r m u ra k k a b
i m o - i s h o r a l a r d a n f o y d a l a n is h a d ik i , u la r n in g b a 'z il a r i
ju d a o c hiq k o'zg a tashlanadi. Boshqalari esa ju d a yashirin 
b o 'lib . p i n h o n a o n g s iz ravishda bajariladi. H a y v o n la r
orasida h a r bir tu rn in g o'z ig a xos x u s h o m a d qillsh im o - 
ish ora la ri b e lg ila n g a n va b u la r o l d in d a n hal qilin g an
a n d o z a b o ' y i c h a a m a l g a o s h ir i la d i. M a s a l a n , b a 'z i
q u s h la r n in g n a rla ri m o d a s i a tro fid a h a r xil to v u sh la r 
c h iq a r ib p a rla rin i h u r p a y tirib , u n in g d iq q a tin i tortish 
u c h u n h a r xil h a r a k a t l a r qilib d o ira b o 'y ic h a aylanadilar.
9-626
129

---

M o d a si esa hu vaqtd a h e c h q a n d a y q i/iq is h n i deyarli 
h i l d i r m a y d i . O d a m l a r d a x u s h o m a d q i l i s h u s u l l a r i
h a y v o n la rn ik id a n k o 'p h a m farq qilaverm aydi. G r c x e m -
n in g u s u lla ri b a r c h a is h tiro k e t a y o t g a n a y o lla rg a — 
m u a y y a n s h e r i k l a r g a — c r k a k u c h u n x o s b o ' l g a n
x u s h o m a d qilish i m o - is h o r a la r in i n a m o y is h q ilis h d a n
iborat edi. K im q i/iq is h bildirsa, unga nios x u s h o m a d
signallari bilan ja v o b qilib, novcrbal t a r / d a G r e x e m g a
y a n a d a in tim ro q d a ra ja d a x u s h o m a d qilish im koniyatini 
berishadi.
Q a r a rria -q a rs h i jin s vakillari b ilan ishqiy m u n o s a -
batlardagi rnuvaffaqiyal in so n n in g x u sh o m a d signallarini 
yubora olish va o 'z ig a jo 'n atilg a n ia rin i taniy olish qobi- 
liyatiga bog'liq. A yollar b u in io-ishoralaiga ju d a se/girdir. 
c h u n k i u lar b a rc h a ta n a h arakatlari tilining im o - is h o -
rala riga sezgir b o 'la d ila r . E r k a k la r esa q a b u l qillshga 
k a m r o q q o d ir, b a ’zida h e c h n a rsa n i se z m a y d ig a n in-
s o n a a y so'q irligicha qoladi.
Qizig'i s h u n d a k i, a y o l­
lar G r e x e m n i «haqiqiy er- 
kak», « o 'z l a r i n i a y o l si 
fatida his qilishlariga m aj- 
b u r qiigan» in s o n silatida 
tas v irla s h sa , e r k a k l a r uni 
a g r e s s i v , n o s a m i m i y va 
k a lo n d im o g ' o d a m silatida 
x a ra k terlash g a n . Bu u l a r ­
n i n g a g r e s s iv r a q o b a t g a
reaksiyasidir D e m a k , uni 
e r k a k l a r o r a s id a d o 's ll a r i
kam b o 'lg an . c h u n k i he c h
bir e rk a k ayol kishi d iq - 
q a t i g a d a ’v o g a r l i k q i -
layotgan bir vaqtda raqibga 
to q a t qilolm aydi