U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

Tizimning yashovchanligi 
Tizimning yashovchanligi va unga erishish strategiyalarining 
to‘rtta asosiy xususiyatlari mavjud:
 Hujumlarga qarshilik; 
 Hujumlar va zararni aniqlash; 
 Hujumdan keyin muhim va to‘liq xizmatlarni tiklash; 
 Kelajakdagi hujumlarning samaradorligini pasaytirish uchun 
moslashish va evolyutsiya. 
8.1- jadvalda tizimning yashovchanligi va unga erishish 
strategiyasining asosiy xususiyatlari keltirilgan.

---

296 
8.1- jadval 
Asosiy xususiyati 
Ta’rif 
Strategiya misollari 
Hujumlarga qarshilik 
Hujumlarni 
qaytarish 
strategiyalari 
Haqiqiylikni 
tekshirish 
Kirishni boshqarish 
Shifrlash 
Xabarlarni filtrlash 
Tizimni samaradorligini 
oshirish 
Funksional 
ximoyalanganlik 
Hujumlar va zararni 
aniqlash 
Hujumlarni 
aniqlash 
va 
zararni baholash strategi-
yalari 
Buzilishlarni aniqlash 
Butunlikni tekshirish 
Hujumdan keyin 
muhim va to‘liq 
xizmatlarni tiklash 
Zararni cheklash, buzilgan 
ma’lumotlar yoki funksiya-
larni 
tiklash, 
xizmat 
muddati davomida asosiy 
xizmatlarni saqlash yoki 
tiklash, to‘liq xizmatlarni 
tiklash strategiyalari. 
Ortiqcha komponentlar 
Ma’lumotlarni qaytarish 
Tizimni zaxiralash va 
tiklash 
Favqulodda vaziyatlarni 
rejalashtirish 
Kelajakdagi 
hujumlarning 
samaradorligini 
pasaytirish uchun 
moslashish va 
evolyutsiya 
Tuzilishdan 
olingan 
bilimlarga 
asoslangan 
tizimning yashovchanligini 
oshirish strategiyalari 
Buzilishni 
aniqlash 
shabloni 
Himoyalash darajasi 
 
Agar tizim hujumga uchragan bo‘lsa, tizimdagi har bir faylning 
yaxlitligiga va ushbu fayllardagi ma’lumotlarga endi ishonib 
bo‘lmaydi. Har bir kompyuter konfiguratsiyasi uchun tizim ma’muri 
buzilish xavfini baholashi kerak, bu esa o‘z navbatida 8.2- jadvalda 
ko‘rsatilgan tizimga ulanish darajasiga bog‘liq.