U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

Dasturning bajarilishi (program execution). Tizim dasturni 
xotiraga yuklashi va ushbu dasturni ishga tushirishi kerak. Dastur 
odatiy yoki noodatiy ravishda (xatolik natijasida) o‘z ishini yakunlashi 
kerak.
Kiritish/chiqarish (K/Ch) operatsiyalari (I/O operations). 
Bajarilayotgan dastur K/Ch talab qilishi mumkin, bu fayl yoki K/Ch 
qurilmalarini o‘z ichiga olishi mumkin. Muayyan qurilmalar uchun 
maxsus funksiyalar talab qilinishi mumkin (masalan, CD yoki DVD 
kabi disklarga yozish yoki displey ekranni o‘chirish). Samaradorlik va 
himoya qilish uchun foydalanuvchilar odatda kiritish/chiqarish 
qurilmalarini to‘g‘ridan-to‘g‘ri nazorat qila olmaydilar. Shuning 
uchun operatsion tizim kiritish/chiqarishni bajarish uchun vositalarni 
taqdim etishi kerak.
Foydalanuvchi va boshqa tizim dasturlari 
Foydalanuvchi interfeyslari 
GUI 
Paketli 
CLI 
Tizim chaqiriqlari 
Dasturni 
bajarish 
K/Ch 
operatsiyalari 
Fayl 
tizimi 
Dasturni 
bajarish 
Resurslarni 
taqsimlash 
Hisob 
kitoblar 
Xatoliklarni 
aniqlash 
Himoya
va xavfsizlik 
Xizmatlar 
Qurilma 
Operatsion tizim 

---

17 
Fayl tizimi bilan ishlash (File-system manipulation). Fayl 
tizimi alohida qiziqish uyg‘otadi. Shubhasiz, dasturlar fayllar va 
kataloglarni o‘qish va yozishni talab qiladi. Shuningdek, ularni 
nomlari bo‘yicha yaratishi va yo‘q qilishi, berilgan faylni qidirish va 
fayl ma’lumotlarini ro‘yxatga olishi kerak. Va nihoyat, ba’zi 
operatsion tizimlar fayllarga asoslangan fayllar yoki kataloglarga 
kirishni taqiqlash uchun ruxsatlarni (yoki kirishni) boshqarishni o‘z 
ichiga oladi. Ko‘pgina operatsion tizimlar ba’zida shaxsiy tanlovga, 
ba’zan esa o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lish uchun turli xil fayl 
tizimlarini taqdim etadi.
Kommunikatsiya (aloqa) (Communication). Bitta jarayon 
boshqa jarayon bilan ma’lumot almashishi kerak bo‘lgan ko‘plab 
holatlar mavjud. Bunday aloqa bitta kompyuterda ishlaydigan 
jarayonlar yoki kompyuter tarmog‘iga ulangan turli xil kompyuter 
tizimlarida ishlaydigan jarayonlar o‘rtasida sodir bo‘lishi mumkin. 
Aloqa umumiy xotira orqali amalga oshirilishi mumkin, bunda ikki 
yoki undan ko‘p jarayonlar o‘qiladi va umumiy xotira bo‘limiga 
yoziladi yoki xabarlarni yuborish orqali amalga oshiriladi, bunda 
oldindan belgilangan formatdagi ma’lumot paketlari operatsion tizim 
tomonidan jarayonlar o‘rtasida uzatiladi.