U. V. G‘afurov, B. E. Mamarahimov, Q. B. Sharipov, F. O. Otaboyev

iste’molchining, ya’ni alohida shaxs, oila, korxona, firmaning tovarning shu 

---

67 
turiga bo‘lgan talabi yakka talab deyiladi. Bir qancha (ko‘pchilik) 
iste’molchilarning shu turdagi tovar yoki xizmatga bo‘lgan talablari yig‘indisi 
bozor talabi deyiladi. 
Yakka talab ham, bozor talabi ham miqdor jihatdan aniqlanadi. Lekin bu 
miqdor har doim ham bir xil bo‘lib turmaydi, balki o‘zgaruvchan bo‘ladi. Talab 
miqdorining o‘zgarishiga bir qancha omillar ta’sir qiladi. Ularning ichida eng ko‘p 
ta’sir qiladigan omil narx omilidir. 
Narx va sotib olinadigan tovarlar miqdori o‘rtasidagi bo‘ladigan bog‘liqlikni 
quyidagi 2-jadval ma’lumotlari asosida qarab chiqamiz. 
Jadval ma’lumotlari tovar narxining pasayishi sotib olinadigan tovar 
miqdorining o‘sishiga va aksincha, narxning o‘sishi talab miqdorining 
kamayishiga olib kelishini ko‘rsatadi. Mahsulot narxi va sotib olinadigan tovar 
miqdori o‘zgarishi o‘rtasida bo‘ladigan teskari yoki qarama-qarshi bog‘liqlik 
talab qonuni deyiladi. 
2-jadval.
Narx va sotib olinadigan tovar miqdori o‘rtasidagi bog‘liqlik. 
Bir kg go‘sht narxi (so‘m) 1 oy davomida go‘shtga 
bo‘lgan yakka talab 
miqdori (kg) 
1 oy davomida go‘shtga 
bo‘lgan bozor talabi 
miqdori (tn) 
80000 
2 
2 
60000 
3 
3 
40000 
5 
5 
20000 
8 
8 
10000 
16 
16 
Tovar narxi va uning xarid qilinadigan miqdori (talabning) o‘rtasidagi teskari 
bog‘liqlikni oddiy ikki o‘lchamli grafikda ham tasvirlash mumkin: yotiq chiziq 
talab miqdorini, tik chiziq narxni ko‘rsatadi (3-chizma). 
Grafikdagi DD chiziq narx va talab hajmi o‘rtasidagi teskari bog‘liqlikni 
tasviriy aks ettiradi. 
Grafikdagi har bir nuqta tovarning aniq narxi va iste’molchi shu narxda sotib 
olishi mumkin bo‘lgan tovar miqdorini ko‘rsatadi.

---

68 
so‘m 
80000 
70000 
60000 
50000 
40000 
30000 
20000 
10000 
0 
P
D 
D 
2,0 3,0 5,0 8,0 10,0 16,0 Q, tonna