Учебное пособие подготовлено на государственном языке на основе образовательных стандартов и учебного плана предмета «Общая психология и педагогика»

Хотира жараёни ва унинг қонуниятлари

Шу ўринда хотиранинг саккиз қонунини эслаб қўйишни таклиф этамиз:

1. 
   Англанганлик қонуни. Оддий, лекин мураккаб қонун, яъни берилган материални қанчалик чуқур англасак, шунчалик уни мустақкам хотирада муҳрлаган бўламиз.
   
2. 
   Қизиқиш қонуни. Анатол Франс: “Билимларни яхши ҳазм қилиш учун уни иштаҳа билан ютиш керак” деганда, албатта, материалга жонли қизиқиш билан муносабатда бўлишимиз, ва уни яхши кўришимиз кераклигини назарда тутган.
   
3. 
   Илгариги билимлар қонуни. Маълум мавзу юзасидан билимлар қанчалик кўп бўлса, янгисини эсда сақлаб қолиш шунчалик осон бўлади. Масалан, илгари ўқиган бирор китобни қайтадан ўқиб, уни янгидан ўқиётгандай ҳис қилсангиз, демак, сиз илгариги тажрибангиз этишмаганлигидан уни яхши ўзлаштира олмаганлигингизни хис қилишингиз мумкин. Демак, эски билимлар ҳам тажрибага айлангандагина, янгиларига замин бўла олади.
   
4. 
   Эслаб қолишга тайёрлик қонуни. Бирор материални эслаб қолишдан аввал, бўлғуси ақлий ишга қандай ҳозирлик кўрган бўлсангиз, шунга мос тарзда эслаб қоласиз. Масалан, физика ўқитувчисининг барча дарслари сизга доимо маъқул бўлган бўлса, Сиз: “Бугун ҳам янги нарса ўрганиб чиқаман”, деб ўзингизни ишонтирасиз ва оқибатда натижа ҳам яхши бўлади. Ёки вақтга нисбатан тайёрлик ҳам шундай. “Бир амаллаб имтихон топширсам, кейин қутуламан”, деб дарсга тайёрланган бўлсангиз, имтихон тугагач, гўёки миянгизни биров “ювиб қўйгандай” тасаввур ҳосил бўлади. Агар материални мутахассис бўлишим учун жуда керак, деб умрингиз охиригача муҳимлигини англасангиз, у нарса хотирада муҳим сақланади.
   
5. 
   Ассоцатсиялар қонуни. Бу қонун ҳақида эрамиздан аввал Арасту ҳам ёзган эди. Қонуннинг моҳияти шундаки, бир вақтда шаклланган тасаввурлар хотирада ҳам ёнма-ён бўлади. Масалан, айни конкрет хона ўша эрда рўй берган ҳодисаларни ҳам эслатади.
   
6. 
   Бирин-кетинлик қонуни. Ҳарфларни алфавитдаги тартибида ёддан айтиш осон, уни тескарисига айтиш қийин бўлганидек, хотирада ҳам маълумотларни маълум тартибда жойлаштиришга ва керак бўлганда, тартиб билан бирин-кетин тиклаш мақсадга мувофиқдир.
   
7.