Учебное пособие подготовлено на основе типовой программы дисциплины «Гидрология рек»

Birinchi turdagi daryolarning to‘yinishida baland tog‘lardagi asriy 
qor va muzliklarning erishidan hosil bo‘lgan suvlar eng ko‘p ishtirok etadi. 
Biroq, muzliklarga yaqin bo‘lgan joylar e’tiborga olinmasa, bu turdagi 
daryolarning to‘yinishida muzlik suvlarining miqdori qor suvlari 
miqdoriga nisbatan kam bo‘ladi va yillik oqim hajmining 25­30 foizini 
tashkil etadi. Bu xil daryolarda oqim miqdori yillar bo‘yicha kam 
o‘zgaradi va to‘linsuv davri juda kech iyul­avgust oylarida kuzatiladi. Bu 
turdagi daryolar, asosan, Pomir­Oloy tog‘larining mangu qor va muzliklar 
ko‘p bo‘ladigan eng baland tizmalarida (Panj, Vaxsh, Zarafshon daryolari) 
va Oloy tog‘ tizmasining shimoliy yonbag‘irlarida (Isfara, So‘x daryolari) 
ko‘pdir. Bunday daryolar Norin havzasining yuqori qismida, Issiqko‘l 
havzasida va Qirg‘iz, Orqa Ili, Jung‘oriya Olatovlarining shimoliy 
yonbag‘irlarida hamda Talas Olatovining g‘arbiy qismida ham uchraydi. 
Ikkinchi turdagi daryolar oqimi ko‘proq mavsumiy qor va kamroq 
miqdorda mangu qorlarning erishidan hosil bo‘ladi. Ularda muzlik 
suvlarining hissasi ancha kam­yillik oqimning 15 foizgacha bo‘lgan 
qismini tashkil etadi. Bu turdagi daryolarda to‘linsuv davridagi oqimning 

---

140 
eng ko‘p qismi may­iyun oylariga to‘g‘ri keladi. Ularga Sirdaryo 
havzasidagi Norin, Qoradaryo, Piskom, Чotqol, Chirchiq va Xisor 
tog‘larining janubiy yonbag‘irlaridan oqib tushadigan bir qancha daryolar ­ 
To‘palangdaryo, Qoratog‘daryo va Kofirnihon kabilar kiradi. 
Uchinchi turdagi daryolarning suv to‘plash havzalari ancha past 
joylashgan bo‘lib, ular, asosan, mavsumiy qor va qorliklar hisobiga 
to‘yinadi. Bu turdagi daryolar oqimi yillararo va yil davomida keskin 
o‘zgarib turadi, to‘linsuv davri ertaroq (mart­may oylarida) kuzatiladi. 
Qashqadaryo, Sangardak, G’ovasoy va Yassi kabi daryolar shu turga 
kiradi. 
Nihoyat, to‘rtinchi turga mansub daryolarning to‘yinishida baland 
tog‘ qorlari va muzliklari deyarli yoki butunlay ishtirok etmaydi. Lekin 
yomg‘ir suvlari hissasi boshqa turdagi daryolarga nisbatan eng katta 
salmoqqa ega bo‘ladi. Bu turdagi daryolarning suv to‘plash havzalarining 
o‘rtacha balandliklari nisbatan kichik bo‘lib, ularga Ohangaron, Aris, 
Kalas daryolari, Qoratovning janubi­g‘arbiy yonbag‘irlaridan oqib 
tushadigan soylar, shuningdek, Turkmaniston daryolarini misol qilib 
keltirish mumkin.