Uglerod Uglerod (lotincha: lot. Carbo — kumir, lotincha: Carboneum), C

Uglerod qorasi (qora): U mutloq qora kukun. Bu juda nozik taneli elementar uglerod. Ushbu zarralar diametri 25-400 millimikron bo’lishi mumkin. U gaz va suyuq uglevodorodlarning kam yonishi natijasida olinadi yoki bu neftning to’liq yonmaganligi deb ataladi. U pigmentlarda, siyohlarda va rezina va rezina ishlab chiqarishda qo’llaniladi.
Faollashgan uglerod : Uglerodni, masalan, o’tin, ko’mir, suyak, neft mahsulotlari, yong’oq va guruch qobig’idan turli xil jarayonlar natijasida olinadi. U muhim adsorbent. Uning ichki teshiklari keng. Bu inson salomatligiga zarar etkazmaydi. U kukun, granulalar shaklida ishlab chiqarilishi mumkin. (Adsorbent: zaharli moddalar molekulalarining yuzasiga yopishib, ularning singishini oldini oluvchi modda)
Karbonat : Bu noorganik birikma yoki metallning karbonat kislota bilan reaktsiyasi natijasida hosil bo’lgan moddadir. Bu metallar bilan reaktsiyasi natijasida kaltsiy karbonat kabi tuzlarni hosil qiladi. Difenil karbonat yoki dietil karbonat shakllari uning organik birikmalar bilan reaktsiyasi natijasida hosil bo’ladi.
Uglerod oksidi : Bu noorganik birikma. Bu gaz yoki suyuqlik shaklida bo’lishi mumkin; u hidsiz va rangsiz. Yonuvchan, uning alangasi binafsha rangga ega. Bu zaharli va portlovchi gaz. Spirtli ichimliklar va benzol bilan yaxshi, suvda ozgina eriydi. U maxsus po’lat ishlab chiqarishda keng qo’llaniladi.
Karbondisulfid : Bu noorganik birikma. Uning sof shakli hidsiz, boshqa shakllari ham og’ir hidga ega. U yaltiroq, rangsiz yoki sarg’ish suyuqlikdir. Agar u qattiq yonib ketsa, u portlashi va ishqalanish natijasida yonib ketishi mumkin.
Karbontetraklorid: bug’i havodan 5 marta og’irroq bo’lgan xlorli, rangsiz, shirin hidli suyuqligi. U suvda erimaydi. Bu portlovchi emas. Nafas olganda zaharli bo’lishi mumkin. Sovutgichlarda keng qo’llaniladi.

Ishlatilishi

Uglerod ko’plab sohada ajralmas moddadir. Rivojlangan mamlakatlar iqtisodiyotining rivojlanish darajasi tarkibida uglerodli birikmalar bo’lgan mahsulotlar, yoqilg’i, kimyoviy moddalar va dori-darmonlarni ishlab chiqarish va qayta ishlash bilan bog’liq. Uglerod birikmalari bilan sintetik mahsulotlar mamlakatlar iqtisodiy rivojlanishida muhim rol o’ynaydi.

U temir va po’lat sanoatida keng qo’llaniladi. Yuqori o’choqlarda temir rudasini qayatarishda ishlatiladi. Uglerod dioksidi ichimliklar karbonatlanishida qaytaruvchi sifatida, metallurgiyada uglerod oksidi ishlatiladi. Uglerod tolasi bardoshli va engil kompozit materialdir, u avtomobilsozlik va samolyot sanoatida muhim mahsulotdir.

Uglerodni ishlatadigan va tarkibiga kiradigan ba’zi tarmoqlar va mahsulotlar quyidagilardir: Bosib chiqarish siyohi, temir qotishmalarini qayta ishlash, po’lat sanoati, yadro reaktsiyasini boshqarish, shinalar, plastmassalar, bo’yoq pigmentlari, yog ‘va hosilalari, qalamlar, elektr stantsiyalarida va boshqalarda.