Umum ped na amal-O`um 13-14

Modellashtirish - real hayotda va jamiyatda yuz berayotgan hodisa va jarayonlarni ixchamlashtirilshan va 
soddalashtirilgan ko‘rinishini (modelini) sinfxonada yaratish va ularda o‘quvchilarni shaxsan katnashishi va faoliyat 
evaziga ta‘lim olishini ko‘zda tutuvchi metod. 
Hamkorlikda o‘rganish modeli - o‘quvchilarning mustaqil guruhlarda ishlashi evaziga ta‘lim olishini ko‘zda 
tutadigan metod. 
O‘rganishning tadqiqot modeli - o‘quvchilarni muayyan muammoni yechishga yo‘naltirilgan, mustaqil 
tadqiqot olib borishini ko‘zda tutuvchi metod. 
Harakatga keltiradi, band qiladi va baholaydi. 

---

UZLIKSIZ TA‘LIM PEDAGOGIKASI 
41 
Jeff Halsteadning ―Navigating the new pedagogy‖ kitobida ta‘kidlanishicha: Madeline Hunterning 
―Amaliyotga qo‘llash teoriyasi‖(ITIP) 1980-1990 yillarda sertifkat olgan o‘qituvchilar uchun ta‘limning mohiyatini 
ochib berdi. Hunterning dars o‘tish taklifi bo‘yicha, har bir dars oldindan tayyorgarlik ko‘rilgan dekorasiya bilan 
boshlanishi kerak. Bu dekorasiyadan maqsad talabalarni darsga qiziqtirib, o‘qituvchini diqqat bilan eshitishni 
taminlaydi. 
Boshqacha aytganda, o‘qituvchi o‘quvchiga darsni birdan tushuntirmasligi lozim. Ular kunlik o‘rganadigan 
narsalariga yaqin ba‘zi bir harakatlar, o‘yinlar bilan boshlab, o‘quvchilarni yangi darsga qiziqishlarini yanada 
orttirishlari kerak bo‘ladi. Agar o‘qituvchi shu zaylda dars o‘tishni davom etsa, o‘quvchilarning bu fanga qiziqshi 
yanada ortadi. 
Hunterning oldindan tayyorgarlik ko‘rilgan dekorasiyasi dars o‘tishga yordam beradi. Iqtidorli o‘qituvchi bu 
tushuncha oddiy holda qabul qilmay, aksincha unga o‘z g`oyalarini ham qo‘shsa dars yanada qiziqarli va samarali 
bo‘ladi. Dars davomida faqat faol o‘quvchilarni emas, balki darsga qiziqmaydigan, o‘zlashtirishi past bo‘lganlarni 
ham dekorasiya bilan qamrab olish lozim. Pedagog o‘quvchi o‘z iqtidoridan kelib chiqib, hamma fanga ham bir xil 
darajada qiziqmasligini, va o‘qishni xohlamasligini bilishi lozim. Hozirgacha o‘quvchilarning hamma fanlarni bir 
xilda o‘zlashtira olmasligiga shu sabab bo‘lib kelmoqda. 
Izlanishlar shuni ko‘rsatadiki, o‘quvchilarni past darajada fanni o‘zlashtirishlariga ularning irsiyati ham 
sabab bo‘lib, ba‘zi oddiy narsalarni ham tushuna olmas ekanlar. Ba‘zi hollarda, bu irsiyat oiladagi ahvolga ham 
bog`liq bo‘ladi. Boshqa hollarda esa irsiyat yillar davomida o‘qigan o‘quvchilar ularning o‘zlashtirishini o‘zgarganini 
ko‘rish mumkin. Misol uchun dunyo tillari va matematika o‘rgangan o‘quvchi yaxshi tomonga o‘zgarishi kuzatilgan. 
O‘quvchilar o‘tgan darsga qiziqib, tushunishgan bo‘lsa, ular keyingi darslarda yanada harakat qilishadi. 
Harakatga keltiradigan, band qiladigan va baholaydigan bosqichlarning birinchi darajali vazifasi o‘quvchilarda 
irsiyat bilan bog`liq muammoni hal etishga qaratilgan.
1
 
Harakatga keltiradi, band qiladi va baholaydi. 
Madeline Hunterning ―Amaliyotga qo‘llash teoriyasi‖(ITIP) 1980-1990 yillarda sertifkat olgan o‘qituvchilar 
uchun ta‘limning mohiyatini ochib berdi. Hunterning dars o‘tish taklifi bo‘yicha, har bir dars oldindan tayyorgarlik 
ko‘rilgan dekorasiya bilan boshlanishi kerak. Bu dekorasiyadan maqsad talabalarni darsga qiziqtirib, o‘qituvchini 
diqqat bilan eshitishni taminlaydi. 
Boshqacha aytganda, o‘qituvchi o‘quvchiga darsni birdan tushuntirmasligi lozim. Ular kunlik o‘rganadigan 
narsalariga yaqin ba‘zi bir harakatlar, o‘yinlar bilan boshlab, o‘quvchilarni yangi darsga qiziqishlarini yanada 
orttirishlari kerak bo‘ladi. Agar o‘qituvchi shu zaylda dars o‘tishni davom etsa, o‘quvchilarning bu fanga qiziqshi 
yanada ortadi. 
Hunterning oldindan tayyorgarlik ko‘rilgan dekorasiyasi dars o‘tishga yordam beradi. Iqtidorli o‘qituvchi bu 
tushuncha oddiy holda qabul qilmay, aksincha unga o‘z g`oyalarini ham qo‘shsa dars yanada qiziqarli va samarali 
bo‘ladi. Dars davomida faqat faol o‘quvchilarni emas, balki darsga qiziqmaydigan, o‘zlashtirishi past bo‘lganlarni 
ham dekorasiya bilan qamrab olish lozim. Pedagog o‘quvchi o‘z iqtidoridan kelib chiqib, hamma fanga ham bir xil 
darajada qiziqmasligini, va o‘qishni xohlamasligini bilishi lozim. Hozirgacha o‘quvchilarning hamma fanlarni bir 
xilda o‘zlashtira olmasligiga shu sabab bo‘lib kelmoqda. 
Izlanishlar shuni ko‘rsatadiki, o‘quvchilarni past darajada fanni o‘zlashtirishlariga ularning irsiyati ham 
sabab bo‘lib, ba‘zi oddiy narsalarni ham tushuna olmas ekanlar. Ba‘zi hollarda, bu irsiyat oiladagi ahvolga ham 
bog`liq bo‘ladi. Boshqa hollarda esa irsiyat yillar davomida o‘qigan o‘quvchilar ularning o‘zlashtirishini o‘zgarganini 
ko‘rish mumkin. Misol uchun dunyo tillari va matematika o‘rgangan o‘quvchi yaxshi tomonga o‘zgarishi kuzatilgan. 
O‘quvchilar o‘tgan darsga qiziqib, tushunishgan bo‘lsa, ular keyingi darslarda yanada harakat qilishadi. 
Harakatga keltiradigan, band qiladigan va baholaydigan bosqichlarning birinchi darajali vazifasi o‘quvchilarda 
irsiyat bilan bog`liq muammoni hal etishga qaratilgan.
2