Умумий экология ва ботаника кафедраси «ШАҲар экологияси»

Мавзу: Қашқадарё вилояти шаҳарларида демографик ўсиш ва бунинг сабаблари.


Режа:

1. 
   Инсон экологиясини демографик жиҳатлари.
   
2. 
   Аҳоли сони ошиб бориши сабаблари, ва салбий оқибатлари.
   
3. 
   Қашқадарё вилояти шаҳарларида аҳоли сонининг ўсиб бориши.
   

4. Экологик муамммоларни ечишнинг ижтимоий демографик жихатлари.

-1-
Инсоннинг атроф-муҳит билан муносабатларидан қатъий назар авлодлар алмашиниши, аҳолининг кўпайиш жараёнини барқарор сақлаш масалалари доимо муҳим аҳамият касб этади.

Хаётнинг бетўхтовлиги икки қарама-қарши оқимнинг ўзаро нисбати билан белгиланади. Бу туғилиш ва ўлиш оқимларидир. Жамиятни доимий мавжуд бўлиши учун бу икки оқим мувозанатда бўлмоғи керак. Агар туғилиш ўсишга нисбатан кам бўлса, инсоният заволга юз тутади. Бунинг тескариси бўлса аҳолининг тез кўпайиши ижтимоий, иқтисодий экологик имкониятлар учун зўриқишни келтириб чиқаради. Шунинг учун хам бу вазифага катта ижтимоий қувват сарфланади.
Инсоннинг бошқа тирик организмлардан ажратувчи онгининг ривожланиб бориши, инсонни табиат қонунларига тўла-тўкис бош эгиб яшашдан халос этди. Кишилар табиат неъматларидан мумкин қадар кўпроқ фойдалана бошладилар. Бу эса "ижтимоий қалқон" хосил бўлишини таъминлади. Инсон онгининг кейинги ривожи, тафаккурининг ўсиши инсонга табиатни кўпчилик қонунлари устидан ҳукмронлик қилиш ва бошқарув имкониятини яратди. Мана шу сабаблар юзасидан инсонларнинг ўртача ёши 75-80 йилга етди.
Кишиларни ўртача яшаш ёшини узайиши ёки қисқариши экзоген (ташқи) ва эндоген (ички) сабабларга боғлиқ бўлади. Бу сабаблар тўла ўрганилмаганлиги, керакли чора-тадбирларни етишмаслиги 200 йиллар олдин аҳолини ўртача ёши 35 йилдан ошишга йўл қўймас эди. Ҳозирда инсон ўзининг ибтидоий аждодига фақат биологик хусусиятлари билангина ўхшайди. Яъни инсоният қандай тараққиёт босқичида яшамасин ўз биологик функцияларини сақлаб қолади. Шу сабабли инсонни умри маълум вақт билан чекланган.