Умумий овšатланишда корхоналрда іисоб китоб ва калкуляция


Download 1.03 Mb.
Pdf ko'rish
bet6/48
Sana05.04.2023
Hajmi1.03 Mb.
#1273741
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   48
Bog'liq
umumij ovqatlanishda korxonalarda hisob-kitob va kalkulyatsiya

Ахборот функцияси ички ва ташки фойдачанувчилар учун корхона іаšида 
тœлиš ва ишончли ахборот билан таъминлашни билдиради. Бу функция šœйилган 
маšсадларни амалга ошириш учун корхона раібари, ташšи инвесторлар ва 


фойдаланувчиларга асосан молиявий ахборотга асосланадиган самарали ахборот 
тизими зарурлиги натижасида келиб чиšади. 
Таілилий функция корхонанинг молиявий-иšтисодий іолатини яхшилаш 
маšсадида šарор šабул šилиш учун илгари šабул šилинган стратегия ва тактикасини 
баіолаш ва таілил šилиш жараѐнидир. Таілил натижасида корхонада бой берилган 
имкониятларни іисоблаб чиšиш, мавжуд резервлар іажмини белгилаш, ускуналар, 
меінат ва хом-ашѐ ресурсларидан фойдаланиш даражасини ошириш, шунингдек
моддий ресурслар билан узлуксиз таъминлашни йœлга šœйиш мумкин. 
Іисоб функцияси корхона хœжалик фаолиятининг іужжатлар асосидаги 
ялпи, узлуксиз ва œзаро бојланган ифодасидир. 
1.3. Умумий овқатланиш корхоналарда ҳисобнинг ташкил этилиши. 
Бозор иšтисодиѐти шароитида корхонада бухгалтерия іисоби ишларини 
тœјри ташкил šилиш јоят муіим аіамиятга эга іисобланади. Корхона ва 
ташкилотларда бухгалтерия іисоби содир бœлаѐтган хœжалик жараѐни іамда 
муомалаларини кузатиб ва šайд этиб šолмасдан, ишлаб чиšариш режасининг 
бажарилиши устидан назоратни амалга ошира бориб, режалаштириш, назорат 
šилиш ва иšтисодиѐтни бошšариш ишида асосий вазифаларни бажаради. Шу 
боисдан іам іисоб ишларини ташкил šилиш масалаларига катта эътибор šаратилган. 
Іозирги кунда бухгалтерия іисоби ишларини ташкил šилишга šœйилган энг 
асосий талаб - бу унинг кам харажатли ва содда бœлишлигидир. Корхонада іисоб 
ишлари ана шундай ташкил этилгандагина, бухгалтерия іисоби юšори самарага 
іамда яхши натижаларга эришиш мумкин. Бунинг учун эса, энг аввало, іар бир 
корхонанинг œзига хос тармоš хусусиятларини ва бошšа жиіатларини чукšр 
œрганиш лозим. 
Іар бир корхонада ташкил этилган бухгалтерия іисоби хœжалик фаолияти 
жараѐнида содир бœлаѐтган хœжалик муомалаларини узлуксиз кузатиш, кузатиш 
натижаларини сон кœрсаткичларида ифодалаш, кейин уларни ѐппасига махсус 
іужжатларда акс эттиришни таъминлаш лозим. Шу билан биргаликда корхона 
бизнес-режасини ва келгусилаги стратегик дастурларини тузишда керакли 


маълумотлар билан таъминлаши ва уларнинг бажарилиши устидан амалий 
равишда назорат олиб бориши керак. 
Мамлакатимизда бухгалтерия іисоби бœйича умумий раібарлик šилиш 
вазифаси Œзбекистон Республикаси Молия вазирлигининг бухгалтерия іисоби ва 
аудити услубияти бошšармаси зиммасига юклатилган. Бу бошšарма дастлабки 
іисоб масалалари бœйича халš хœжалиги тармоšларига умумий раібарлик šилиб, 
бухгалтерия іисоби бœйича кадрлар тайѐрлаш ва уларнинг малакасини ошириш 
бœйича иш олиб боради іамда дастлабки іисобнинг типик шаклларини ишлаб 
чиšиб, нашр šилдиради, барча хœжалик юритувчи субъектлар учун мажбурий 
бœлган іисоб ва іисобот масалалари бœйича йœриšнома, услубий кœрсатмалар 
ишлаб чиšади. 
Бухгалтерия іисобини тœјри ташкил šилиш бœйича методологик раібарлик 
іам Молия вазирлигининг бухгалтерия іисоби ва аудити услубияти бошšармаси 
томонидан олиб борилади. 
Œзбекистон Реслубликаси Молия вазирлиги Макроиšтисодиет ва статистика 
вазирлиги билан келишилган іолда бухгалтерия іисоби іисобвараšлар режасини, 
бухгалтерия іисоби ва іисоботининг типик шаклларини уларлан фойдаланишга оид 
йœриšномаларни 
тасдиšлайди, 
буxгалтерия 
іисобини 
яхшилаш 
ва 
такомиллаштиришга доир таклифларни жорий килади. 
"Бухгалтерия хисоби тугрисида''ги Конунга мувофик, бухгалтерия хисоби ва 
хисоботини ташкил этишни хужалик юритувчи субъект рахбари амалга оширади. 
Раібар šуйидаги іуšуšларга эга: 
 бош бухгалтер раібарлигида бухгалтерия іисоби ишларини ташкил šилиш 
ѐки шартнома асосида жалб šилинган бухгалтер хизматидан фойдаланиш; 
 бухгалтерия 
іисоби 
ишларини 
юритиш 
шартнома 
асосида 
ихтисослаштирилган бухгалтерия фирмасига ѐки таркибига бухгалтерия 
субъекта іам кирадиган хœжалик бирлашмасининг марказлаштирилган 
іисобга олиш бœлимига юклаш; 
 бухгалтерия іисобини мустаšил юритиш. 


Шу билан биргаликда корхона раібари šуйидагиларни таъминлаши шарт: ички 
іисоб ва іисобот тизимининг ишлаб чиšилишини, хœжалик муомалаларини назорат 
šилиш жараѐнини, бухгалтерия іисобининг тœлик ва аниš юритилишини, іисоб-
китоб іужжатларининг саšланишини, ташšи фойдаланувчилар учун молиявий 
іисобот тайѐрланишини, солиš іисоботлари ва бошšа молиявий іужжатлар 
тайѐрланишини, іисоб-китоблар œз ваšтида амалга оширилишини. 
Раібар бухгалтерия іисоби тœјри юритилиши учун барча зарур шароитларни 
яратиши, корхона, муассасанинг барча бœлимлари ва хизматлари, іисоб-китобга 
алоšаси бœлган барча ходимлари томонидан бош бухгалтернинг іужжатлар ва 
маълумотларни расмийлаштириш іамда іисоб учун таšдим этиш хусусидаги 
талаблари ојишмай бажарилишини таъминлаши шарт. 
Бош бухгалтер корхона, муассаса амалга оширадиган барча хœжалик 
операцияларини назорат šилишни ва бухгалтерия іисоби іисобвараšларида акс 
эттиришини, тезкор ахборот таšдим этилишини, белгиланган муддатларда 
бухгалтерия іисоботи тузишни, ички хœжалик резервларини аниšлаш ва сафарбар 
šилиш маšсадида бухгалтерия іисоби ва іисоботи маълумотлари бœйича 
корхонанинг молиявий-хœжалик фаолияти учун иšтисодий таілилни амалга 
оширишни таъминлайди. 
Бухгалтерия ишларида амалга оширилган муомалалар учун жавобгарлик имзо 
билан œз тасдијини топади. "Бухгалтерия іисоби тœјрисида"ги Šонуннинг 8-
моддасига биноан, хœжалик юритувчи субъект раібари хœжалик муомалаларини 
амалга ошириш рухсатномасига ва субъект номидан іужжатларни имзолаш 
іуšуšига эга бœлган шахслар рœйхатининг мавжудлиги учун жавобгар бœлади. 
Рœйхатда эгаллаб турган лавозимига кœра имзолаш іуšуšи иерархияси шаклида ва 
раібарлик вазифасини іамда субъект вакили сифатида іаракат килишга вакил 
šилинган іар бир мансабдор шахс бухгалтерия іисоби вазифаларини амалга 
оширади. Субъект электрон имзолардан фойдаланганида, унинг хœжалик 
іужжатлари учун электрон имзолардан фойдаланиш ва уларни ишлатишга алоšадор 
керакли эітиѐткорлик ва назорат чоралари белгиланиши керак. 


Корхона бош бухгалтери раібар билан биргаликда товар-моддий бойликлар ва 
пул маблајларини кабул šилиш іамда бериш учун асос бœладиган іужжатларга, 
шунингдек, іисоб-китоб, кредит ва молиявий мажбуриятлар іамда хœжалик 
шартномаларига имзо чекади. Ушбу іужжатларда бош бухгалтернинг имзоси 
бœлмаса, у іаšиšий деб топилмайди. Іужжатларга имзо чекиш іуšуšи корхона, 
муассаса раібарининг ѐзма равишдаги фармойиши билан бунга ваколат берган 
шахсларга берилиши мумкин. 
Корхонада моддий жавобгар шахсларни (кассир, омбор мудири ва бошšаларни) 
ишга тайинлаш, вазифасини œзгартириш ва ишдан бœшатиш бош бухгалтер билан 
келишилган іолда амалга оширилади. 
Агарда корхона бош бухгалтерии œзгартирилса, олдинги бош бухгалтер ишлари 
янги тайинланган бош бухгалтер зиммасига юклатилади, ушбу жараѐнда бух-
галтерия іисобииинг іолати ва іисобот маълумотларининг аниšлиги текширилиб
корхона раібари тасдиšлайдиган тегишли далолатнома тузилади. 
Корхонанинг чораклик ва йиллик молиявий іисоботларига раібар ва бош 
бухгалтер имзо чекади. 
Агарда корхонанинг бухгалтерия хисоби ишлари шартнома асосида 
ихтисослаштирилган ташкилот ѐки мутахассис томонидан юритилса, молиявий 
хисоботга корхона рахбари ва бухгалтерия хисобини юритадиган мутахассис имзо 
чекади. 
Бирламчи іужжатлар, іисоб регистрлари, бухгалтерия іисоботи белгиланган 
тартибга мувофиš мажбурий тарзда саšланиши керак. Улар билан ишлаш даврида 
саšлашни таъминлаш ва уларни архивга œз ваšтида топшириш учун бош бухгалтер 
масъулдир. 
Бухгалтерия бœлими іужжатларни ишлаб чиšиши, бухгалтерия регистрларида 
іисоб ѐзувларини оšилона олиб бориши ва улар асосида бошšарув ва молиявий 
іисоботларни іамда солиš іисоб-китобларини тузишни таъминлаши зарур. 
Буxгалтерия аппарати, одатда, šуйидаги бœлимлардан ташкил топади: 



Download 1.03 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   48




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling