Умумий якуний назорат саволларga-javob. “Parazitologiya” fani, uning biologiya fanlari tizimida tutgan o’rni va boshqa fanlar bilano’zarobog’liqligi

13._Parazitlarning xo’jayinlari. Oxirgi (defenitiv, asosiy), oraliq, qo’shimcha, rezerv xo’jayinlar. Parazitlarni xo’jayinlariga, xo’jayinlarni parazitlarga ta’siri. Turli-tuman parazitlar o'zlarini rivojlanishida bitta, ikkita va undan ko'proq
xo'jayinlarda yashashlari mumkin. Shuning uchun parazitlarga xos oxirgi (definitiv,
asosiy), oraliq, qo'shimcha, rezervuar xo'jayinlar mavjud. Xo'jayinlarning bu darajada
xilma-xil bo'lishiga sabab, ular yordamida parazitlar tabiatda keng tarqaladi va tur
sifatidasaqlanibqoladi.Parazitning jinsiy voyaga yetgan davri yashab, uning jinsiy yo'l bilan
ko'payadigan davri kechadigan hayvon organizmi asosiy xo'jayin hisoblanadi.
Parazitlarning asosiy xo'jayinlari har xil guruhlarga mansub hayvonlar bo'lishi
mumkin.M: exinokokkning asosiy xo'jayinlari - itlar, bo'rilar, tulkilar, mushuklar va
boshqa go'shtxo'rlar, ya'ni yirtqich hayvonlardir, qoramol va cho’chqa tasmasimon
chuvalchanglarining asosiy xo’jayini odam, toksoplazmaning esa asosiy xo’jayini
mushuklarhisoblanadi.Oraliq xo'jayinlarda parazitlarning tuxum va lichinkalik davrlari rivojlanadi.Parazitlar oraliq xo'jayinlarida partenogenetik (jinssiz) yo’l bilanko’payishi ham
mumkin.M:Jigarqurtininglichinkalari.Qo'shimcha xo'jayinlar, aslida parazitlarning ikkinchi oraliqxo'jayinlarihamdeyiladi. Ularda parazit lichinkalarining ma'lum bir rivojlanish davrlari o'tadi.M:Keng tasmasimon chuvalchangdada birinchi oraliq xo'jayinlari sikloplar, ikkinchi
oraliqxo'jayinlariesabaliqlarhisoblanadi.Rezervuar xo'jayin deb esa boshqa hayvonlarga yuqtirishmumkinbo'lgankasalqo'zg'atuvchilarini o'zida tutgan hayvonlarga aytiladi. Rezervuar xo'jayinlarparazitning rivojlanishida doimo ishtirok etishi shart emas. Lekin rezervuar
xo'jayinlar parazitning ma’lum bir rivojlanish davrlaining tarqalishini tezlashtiradi.
M: serbar tasmasimon chuvalchang(Diphyllobotrium latum) ning rivojlanish davrida
definitiv (asosiy, oxirgi) xo'jayinlar - odam, mushuk, it, bo'ri, tulki, ayiq va boshqa
yirtqichlar, birinchi oraliq xo'jayini mayda qisqichbaqasimonlardani - sikloplar,
ikkinchi oraliq xo'jayinlari, ya’ni qo’shimcha xo’jayinlari yuvosh baliqlar, rezervuar
xo'jayinlari esa yirtqich baliqlar (rezervuar xo’jayinlari ishtirok etishi ham etmasligi
ham mumkin) hisoblanadi.