Умумий якуний назорат саволларga-javob. “Parazitologiya” fani, uning biologiya fanlari tizimida tutgan o’rni va boshqa fanlar bilano’zarobog’liqligi

40._Ikki pallali (Bivalvia) va qorinovoqlilar ( Gastropoda) sinflarining parazit vakillari va ularning tuzilishi, ko’payishi, keltirib chikaradigan kasalliklari.

Javobi:39 da.

41._Parazit bo’g’imoyoqlilar va ularning parazitar kasalliklarni tabiatda tarqalishidagi ahamiyati.Parazit bo ‘g ‘imoyoqlilaming umumiy tavsifi va tasnifi. Parazit qisqichbaqasimonlarning tuzilishi, ко ‘payishi vq baliqchilik xo jaliklariga keltiradigan zarari.
Parazit kanalaming tuzilishi, biologiyasi, tarqatadigan kasalliklari va ulaming
oldiniolishchoralari.BO‘G‘IMOYOQLILAR (ARTHROPOD A) tipi hayvonot olamida turlariningko‘pligi jihatidan dunyo miqyosida birinchi o‘rinda turadi. Ayni vaqtda, ulaming
1,5 mln. dan ortiq turlari fanga ma’lum. Bo‘g‘imoyoqlilar evolutsiya taraqqiyoti
jarayonida turli muhit sharoitda yashashga moslashgan hayvonlar hisoblanadi. Ular
dengiz va okeanlarda, chuchuk suv liavzalarida, tuproq ustida va ostida, havoda
yashaydi. Bir qancha turlari esa odam va hayvonlarda parazitlik qiladi. Bu tipda
parazit turlari asosan hasharotlar, o‘rgimchaksimonlar va qisman qisqichbaqasimonlar sinflarida uchraydi.QISQICHBAQASIMONLAR (CRUST ACE A) jabra bilan nafas oluvchilar
(Branchiata) kenja tipining yagona sinfi bo‘lib, ulaming deyarli hammasi suv hayvonlari hisoblanadi. Qisqichbaqasimonlar sinfiga 40 mingga yaqin tur kiradi.
Qisqichbaqasimonlaming ayrim turlari suv hayvonlarida, jumladan, baliqlarda
parazitlik qiladi, shunga ko‘ra, ularda gavdasining ko‘rinishi va tuzilishi tubdan o‘zgarib ketgan va tashqi ko‘rinishidanmutlaqoqisqichbaqasimonlargao‘xshamaydi. Parazit turlari ayniqsa kurakoyoqlilar (Copepoda, 1000danortiqturi bor), karpxo‘rlar (Branchiura, 130 ta turi bor), mc‘ylovoyoqlilar (Cirripedia,54 ta turi bor) va tengoyoqlilar (Isopoda, 430 ta turi bor) turkumlari orasida kengtarqalgan.KurakoyoqliSar (Copepoda) turkumiga kiruvchi bir qancha turlari har xil
hayvonlarda, ko‘proq baliqlarda parazitlik qiladi. Parazitlik qilib hayot kechiri
shi munosabati bilan bunday qisqichbaqasimonlaming tana tuzilishi turli darajada
o'zgarishga uchragan. Baliqlaming jabralarida sikloplarga o‘xshaydigan Ergasilus
hamda tashqi ko‘rinishi boshqa qisqichbaqasimonlardan farq qiladigan Lamproglena va Achteresparazitlikqiladi.Parazit kurakoyoqlilar baliqlarda ektoparazitlik qilishdan tashqari, ko‘pchilikumurtqasiz hayvonlar (maijonpoliplar, halqali chuvalchanglar, molluskalar),
boshqa tur qisqichbaqasimonlarda va ninaterililarda ham tekinxo‘rlik qilib hayot
kechiradi.Parazit kurakoyoqlilar parazitlik qilib yashash sharoiti ta’sirida o‘ziga xos moslamalar hosil qilgan. Ulaming antenulla va antennalari xo‘jayin organlariga yopishib
olish va uning to‘qimalaridan shiralami so‘rib olishga turlicha moslashgan. Parazit
kurakoyoqlilarning ba’zi erkin yashovchi kurakoyoqlilarga o‘xshashligi birmuncha saqlangan. Boshqa parazit kurakoyoqlilarda tanasining tuzilishi shu qadar
ko‘p o‘zgarganki, ulami nafaqat kurakoyoqlilarga, balki qisqichbaqasimonlaming
boshqa turlariga ham o‘xshatib bo‘lmaydi. Masalan, treska baliqlarining jabralarida
kurakoyoqli qisqichbaqasimonlardan Lemaeocera branchialis turi parazitlik qiladi.
Baliq jabrasiga yopishib olgan parazit gavdasining shakli uzun xaltaga o‘xshaydi.
Jinsiy bezlari rivojlanganligidan gavdasi shishib turadi. Oyoqlari bo‘lmaydi. Gavdasining oldingi uchida esa yopishish organlari bor, bu organlar shoxlanib ketgan
ildizlarga o‘xshaydi. Bu hayvonning rivojlanishi o‘rganilgandan keyingina, uning
kurakoyoqli qisqichbaqasimonlarga kirishi ma’lum bo‘ldi.