Umumiy doc

Fotokalorimetrik gaz analizatorlari 
Bu gaz analizatorlarida erigan moddaning konsentrasiyasi eritma yoki 
lentaning jadal bo‘yalishiga qarab aniqlanadi. Suyuqlikli va lentali fotokalorimetrik 
gaz analizatorlari gazlarning mikrokonsentrasiyasini aniqlash uchun ishlatiladi. Bu 
gazlar (H
2
S, SO
2
, NH
3
, Cl
2
, NO, NO
2
) maxsus tanlangan reaktivlar bilan rangli 
reaksiyaga kirishadi. Bu asboblarning fizikaviy asosi Buger — Lambert — Ber 
qonunidir. Bo‘yalgan komponentlar (yoki reaksiyaga kirgan gaz massasi) ning 
konsentrasiyasi quyidagi ifoda buyicha aniqlanadi: 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

206 
C=D
λ
/(ε
λ
∙l
λ
) , (6.7) 
bu erda D
λ
— optik zichlik: ε
λ
— yutilish koeffisienti; 1
λ
—kyuvetning 
uzunligi. 
Fotokalorimetrik tahlil qilish usuli yuqori sezgirlikka va tanlovchanlikka ega. 
Bu usul sezgirligining yuqoriligi tahlil qilinadigan komponentni eritmada yoki 
indikator lentasida yig‘ish imkoniyati borligi bilan belgilanadi. Usulning 
tanlovchanligi yuqoriligiga tahlil qilinayotgan komponent bilan reaktiv-indikator 
o‘rtasidagi reaksiya sabab bo‘ladi. 
6.10-rasmda eritma yoki gaz davriy 
ravishda 
uzatiladigan 
FKG 
turidagi 
fotokalorimetrik 
gaz 
analizatorining 
sxemasi ko‘rsatilgan. Asbobda ikki optik 
kanal: ish va taqqoslash kanallari bo‘lib, 
ularning 
ichida 
ish kyuveti 4 
va 
taqqoslash kyuveti 12 joylashtirilgan. 
Absorbsiyalovchi eritma bak 15 dan 
nasos yordamida taqqoslash kyuveti orqali 
dozator 6 ga haydaladi. Dozatorda to‘kish 
naychasi 7 bor bo‘lib, u orqali ortiqcha 
eritma bakka qaytib qo‘yiladi. Buyruq beruvchi rele belgilaydigan teng vaqt 
oraliklarida elektromagnit klapan 3 ishga tushadi, u kyuvet 4 dagi ishlab bo‘lgan 
eritmani bakka chiqarib yuboradi, bu erda eritma regenerasiyalanadi. Kyuvetlar 
bo‘shatilganidan keyin klapanlar 5 va 8 ishga tushib, dozator ular yordamida eritma 
beruvchi quvurchadan uziladi va ayni bir vaqtda kyuvet 4 bilan birlashib, unga 
eritmaning o‘lchangan hajmini quyadi. Klapanlar 5 va 8 dozatorni yangi eritma bilan 
to‘ldirish uchun dastlabki vaziyatlariga qaytadi. Kyuvet 4 da eritmaning yangi 
berilgan porsiyasi orqali tekshirilayotgan gaz chiqib ketganidan keyin rangli reaksiya 
sodir bo‘ladi. Ma’lum vaqt tutib turilganidan keyin buyruq relesi klapan 3 ni ochadi 
va navbatdagi sikl boshlanadi. Har ikkala kyuvet orqali yoritish lampasi 2 dan linza 1 
6.10 – расм. Фотоколориметрик