Umumiy doc

2.Z- §. MANOMETRIK TERMOMETRLAR 
 
Manometrik 
termometrlar 
texnik 
asbob 
bo‘lib, 
termotizimning ish moddasi jixatidan gazli, suyuqli va 
kondensasion (bug‘-suyuqllkli) termometrlarga bo‘linadi. Bu 
asboblar suyuq va gazsimon muhitlarning —150 dan + 1000°S 
gacha 
bo‘lgan 
haroratini 
o‘lchash 
uchun 
qo‘llaniladi. 
Manometrik termometrlar ko‘rsatuvchi va o‘ziyozar qilib 
ishlanadi. Uziyozar termometrlar doiraviy yoki lentasimon 
diagramma qog‘ozi bilan ta’minlanadi. Diagramma qog‘ozini 
1
2
4
5
3
6
7
9
8
2.1 – расм. Манометрик 
термометр 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

45
sinxron dvigatel, ba’zi turlarida esa soat mexanizmi siljitadi. 
Manometrik termometrlar kimyo sanoatida keng qo‘llaniladi, Ular portlash 
xavfi bor joylarda ishlatilishi mumkin. Bu holda diagramma qog‘ozi soat mexanizmi 
bilan yuritiladi. Manometrik termometrlarning sxemasi 2.1-rasmda ko‘rsatilgan. 
Asbob termoballon 1, kapillyar naycha 2 va manometrik qism 3—9 dan iborat. 
Manometrik prujina 3 ning bir uchi tutqich 4 ga kavsharlangan. U kanal orkali 
prujinaning ichki bo‘shlig‘ini termoballon bilan ulaydi. Prujinaning ikkinchi bo‘sh 
uchi germetiklangan va tortqich 5 yordamida sektor 6 bilan bog‘langan. Bu sektor o‘z 
navbatida tribka 7 bilan tishli ilashish vositasida ulangan. Tribka 7 ning o‘qiga strelka 
8 o‘rnatilgan. Uzatish mexanizmdagi oraliqni to‘ldirish uchun spiral tola 9 
o‘rnatilgan, uning ichki o‘ramining uchi tribka o‘qiga ulangan. 
Asbobning termoballon, kapillyar va manometrik prujinasi ish moddasi, 
asosan, gaz (gazli termometrlarda) va suyuqlik
(suyuqlikli termometrlarda) bilan boshlang‘ich bosimda to‘ldiriladi.
Termoballon isishi bilan ish moddasining germetiklangan termotizimdagi bosimi 
oshadi, buning natijasida prujina yoyila boshlaydi va uning bo‘sh uchi siljiydi. 
Prujina bo‘sh uchining siljishi uzatish mexanizmi orqali (tortqich, sektor va tribka) 
ko‘rsatkichning holati bo‘yicha hisobga olinadi. Termoballon, odatda, zanglamas 
po‘latdan ishlanadi, kapillyar esa jezdan yoki po‘latdan ishlanib, uning tashqi 
diametri 2,5 mm, ichki diametri esa 0,35 mm ga teng bo‘ladi. Asbob vazifasiga ko‘ra 
kapillyar naychaning uzunligi turlicha (0,6 m dan 60 m gacha) bo‘ladi. Manometrik 
termometrlarda bir chulg‘amli, ko‘p chulg‘amli (chulg‘amlar soni 6 dan 9 gacha) va 
spiralli manometrik prujinalar ishlatiladi.